Terekenin Tespiti Davası
Murisin ölmesi durumunda mirasçılar arasında miras paylaşımı gerçekleştirilmesi gerekir. Bundan dolayı terekenin tespitinin sağlanması gerekmektedir. Terekenin tespiti davasının açılmasıyla sağlanması arzulanan amaç da murisin yaşamında biriktirdiği malvarlığı ile 3. kişiler önünde bulunan hak ve alacaklarının tespitinin sağlanması durumudur.
A. Terekenin Tespiti Davası Nedir?
Terekenin tespiti davası, mirasbırakandan geriye kalan malvarlığına dahil aktif ve pasiflerin yani tüm alacak ve borçların belirlenmesi amacıyla mirasçılar tarafından açılan davadır.
1. Tereke Nedir?
Terekenin tespitinin nasıl yapıldığından önce bilinmesi gereken husus, terekenin ne olduğu ve neleri kapsadığıdır.
Tereke, mirasbırakandan geriye kalan bütün malvarlığıdır. Haliyle bu malvarlığına mirasbırakanın tüm kazançları ve borçları dahildir. Bu kapsamda taşınır ve taşınmaz mallar, haklar, borç ve alacaklar terekeye dahildir.
2. Terekeye Giren Mallar
i. Menkul mallar: nakit para, mücevherat, motorlu taşıtlar, mobilyalar, elektronik cihazlar, sanat eserleri
ii. Gayrimenkul mallar: binalar, işyerleri, arsalar, araziler
iii. Banka hesapları: mevduat hesapları, yatırım hesapları, finansal varlıklar
iv. Fikri mülkiyet hakları: telif hakları, patentler, tescilli tasarımlar, ticari markalar
v. Menkul kıymetler: tahvil, bono, hisse senedi, diğer menkul kıymetler
vi. Borç ve alacaklar: mirasbırakandan geriye kalan alacak ve borçlar
B. Terekenin Tespiti Nasıl Yapılır?
Terekeye dahil olan malvarlığı değerlerinin tamamı mirasçılar tarafından bilinmeyebilir. Zira mirasbırakanın borçları da terekeye dahildir ve mirasçılar mirasbırakanın borçlarından haberdar olmayabilir. Dolayısıyla terekenin eksiksiz olarak dağıtılabilmesi için öncelikle tespit edilmesi gerekir. Bunun için başvurulacak yol ise terekenin tespiti davası olacaktır. Dava, mirasbırakanın son yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesinde açılır. Mirasbırakan, yerleşim yerinden başka bir yerde ölmüşse, o yer sulh hakimi mirasbırakanın yerleşim yeri sulh hakimine ölümü bildirir.
Terekenin tespitinde aktif kısımdan pasif kısım çıkarılır ve geride kalan net malvarlığı belirlenir. Sulh hukuk hakimi bu süreçte terekenin korunması adına Medeni Kanun’un 589’uncu maddesinde düzenlenen önlemleri alır. Bu önlemler;
i. Terekede bulunan mal ve hakların yazımı,
ii. Terekenin mühürlenmesi,
iii. Terekenin resmen yönetilmesi,
iv. Vasiyetnamelerin açılması,
Şeklindedir.
1. Terekede Bulunan Mal Ve Hakların Yazımı
Belirli sebeplerin varlığı halinde sulh hukuk hakimi terekedeki mal ve hakların yazımı için defter tutulmasına karar verebilir. Bu sebepler şunlardır:
i. Mirasçılar arasında vesayet altına alınmış veya alınması gereken biri varsa,
ii. Mirasçılardan biri uzun bir süredir bulunamıyor ve temsilcisi de bulunmuyorsa,
iii. Mirasçılar yahut ilgililerden biri mirasbırakanın ölümünden itibaren 1 ay içinde istemde bulunursa;
Defter tutma işlemi gerçekleştirilir.
2. Terekenin Mühürlenmesi
Tereke mallarından yazımı yapılanlar gerektiği takdirde mühürlenir. Ancak mirasbırakanla beraber oturan kişilerin ihtiyaçları için gerekli olan eşyalar için bir tutanak tutulur. Bu kişiler güvenilir kişi olarak belirlenir ve eşyalar kendilerine bırakılır. Ayrıca bu kişilerin terekedeki taşınmazda oturdukları bölümler mühürlemenin dışında bırakılır.
3. Terekenin Resmen Yönetilmesi
Terekenin resmen yönetilmesi, mirasçılar arasında terekenin paylaştırılmasına kadar geçecek sürede kanunda belirlenen yahut sulh hakimince atanan bir kişinin terekeyi yönetmesidir.
Aşağıdaki hallerde sulh hukuk hakimi mirasın resmen yönetilmesi yönünde karar verir:
i. Mirasçılardan biri uzun süredir bulunamıyorsa ve temsilcisi de yoksa mirasçının menfaati de gerektiriyorsa,
ii. Mirasta hak sahibi olduğunu iddia edenler mirasçılık sıfatını yeterince ispatlayamamışsa,
iii. Mirasbırakanın mirasçısının bulunup bulunmadığı şüpheli ise,
iv. Mirasçıların tamamı bilinmiyor ise,
Mirasbırakan terekenin tamamı üzerinde yetkili olacak şekilde vasiyeti yerine getirme görevlisi tayin etmişse, terekenin yönetimi ona bırakılır.
Mirasbırakan öldüğünde vesayet yahut velayet altında idiyse, terekenin yönetimi veli yahut vasiye bırakılır.
4. Vasiyetnamelerin Açılması
Vasiyetname, tesliminden itibaren 1 ay içinde mirasbırakanın yerleşim yeri sulh hukuk hakimi tarafından açılır ve ilgililere açıklanır. Bu aşamada vasiyetnamenin geçerli ya da geçersiz olmasına bakılmaz. Mirasbırakanın bilinen mirasçıları ve ilgililer, vasiyetnamenin açılması esnasında diledikleri takdirde hazır bulunmak üzere çağrılırlar.
C. Terekenin Tespiti Davasını Kimler Açabilir?
Terekenin tespiti davası, yasal ve atanmış mirasçılar tarafından açılabilir. Terekenin tespiti davası açabilecek yasal mirasçılar şunlardır:
i. Mirasbırakanın altsoyu (birinci zümre): mirasbırakanın çocuklarıdır. Çocuklar mirasbırakandan önce ölmüşse onların çocukları mirasçı olur.
ii. Mirasbırakanın üstsoyu (ikinci zümre): mirasbırakanın anne ve babasıdır. Anne baba, mirasbırakandan önce ölmüşse onların altsoyu yani kardeşler mirasçı olur.
iii. Mirasbırakanın büyük ana ve büyük babası (üçüncü zümre): mirasbırakanın birinci ve ikinci zümredeki mirasçıları hayatta değilse üçüncü zümrede yer alan büyük anne ve büyük baba mirasçı olur. Onlar da mirasbırakandan önce ölmüşse yerini onların altsoyu alır. Bu zümredeki mirasçılardan hiçbiri hayatta değilse, mirasın tamamı sağ kalan eşe kalır.
iv. Sağ kalan eş: sağ kalan eşin mirasçılığı zümre mirasçılığından farklıdır. Eşin payı birlikte mirasçı olduğu zümreye göre değişir.
v. Evlatlık: mirasbırakanın evlatlığı ve evlatlığın altsoyu mirasbırakana mirasçı olur. Buna karşın mirasbırakan ve hısımları ise evlatlığa mirasçı olamaz.
vi. Devlet: Medeni Kanun’un 501’inci maddesi gereği mirasçı bırakmadan ölen kişinin (mirasbırakan) mirası devlete geçer.
D. Terekenin Tespiti Davası Sonuçları
Terekenin tespiti davası, mirasbırakanın malvarlığının doğru ve net bir şekilde tespit edilmesini sağlar. Ki, bu davanın asıl amacı da mirasa konu malların tespitini yapmaktır. Terekenin tespiti davası ile elde edilecek diğer sonuçlar şöyledir:
i. Mirasçıların Belirlenmesi: Terekenin tespitinden sonra mahkeme mirasçıları da tespit eder. Mirasçılar, mirasbırakanın yasal mirasçıları ile varsa vasiyetnamede belirttiği kimselerdir. Reddi miras yapan mirasçılar da bu aşamada mahkemece tespit edilir. Mirasçı oldukları tespit edilenler sulh hukuk mahkemesine ya da notere başvurarak mirasçılık belgesi (veraset ilamı) alabilirler.
ii. Mirasçıların Haklarının Korunması: Terekenin tespiti davasının bir diğer amacı da mirasçıların haklarının korunmasıdır. Zira mirasçılar bu dava ile mirasbırakandan geriye kalan malvarlığı hakkında bilgi sahibi olur ve bu bilgi çerçevesinde haklarını ararlar.
iii. Mirasın Dağıtılması: Sulh hukuk hakimi terekenin tespiti davasında mirasçıların haklarını ve paylarını da belirler. Böylece mirasın mirasçılar arasında gelecekte nasıl paylaştırılacağı açıklığa kavuşmuş olur.
iv. Ortaklığın Giderilmesi Davası: mirasçılar, terekenin tespitinden sonraki süreçte mirasın paylaştırılması konusunda anlaşmazlığa düşerse ortaklığın giderilmesi davası açabilir ve mahkemeden mirasın paylaştırılmasını isteyebilirler. Ancak 1 Eylül 2023’ten sonra açılan ortaklığın giderilmesi uyuşmazlıklarında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulması dava şartıdır.
E. Terekenin Tespiti Davası Zamanaşımı
Mirasbırakanın ölümünden sonra açılabilen terekenin tespiti davasında zamanaşımı yoktur. Terekenin tespiti için herhangi bir zamanaşımı süresi yahut hak düşürücü süre öngörülmemiştir. Yani mirasçılar her zaman bu davayı açabilir.
Konuyla İlgili Hizmetlerimiz:
https://www.latifcembaran.com/miras-avukati
Benzer Blog Yazılarımız:
https://www.latifcembaran.com/blog/tarim-arazilerinin-miras-yoluyla-bolunmesi
https://www.latifcembaran.com/blog/mirarstan-feragat
https://www.latifcembaran.com/blog/mirascilik-belgesinin-iptali-davasi
https://www.latifcembaran.com/blog/bilinmeyen-miras-nasil-ogrenilir