İntifa Hakkı Nedir?

İntifa hakkı sahibine malı kullanma ve ondan faydalanma imkânı verir; ancak malın mülkiyeti asıl sahibinde kalmaya devam eder.

İntifa Hakkı Nedir?

Medeni hukukta en sık karşılaşılan sınırlı ayni haklardan biri de intifa hakkıdır. İntifa hakkı, bir taşınır veya taşınmaz malın mülkiyetini devretmeksizin, o maldan tam yararlanma yetkisini belirli bir süre için bir başkasına tanıyan güçlü bir haktır. Başka bir ifadeyle, intifa hakkı sahibine malı kullanma ve ondan faydalanma imkânı verir; ancak malın mülkiyeti asıl sahibinde kalmaya devam eder.

Türk Medeni Kanunu’nda ayrıntılı şekilde düzenlenen intifa hakkı, miras, sözleşme veya mahkeme kararıyla doğabilir. Uygulamada en çok taşınmaz mallar üzerinde tesis edilen bu hak, hem bireyler hem de şirketler için ekonomik ve hukuki sonuçlar doğurur. İntifa hakkı sayesinde hak sahibi, maldan gelir elde edebilir, onu işletebilir veya kullanabilir; fakat malı satma ya da devretme yetkisine sahip değildir.

İntifa Hakkının Kurulması

İntifa hakkı, başkasına ait bir eşya veya bir taşınmaz üzerinde belirli bir kişiye kullanım ve yararlanma yetkisi tanıyan sınırlı ayni hak türüdür. İntifa hakkı kurulması, genellikle sözleşmeyle ya da kanundan doğan hallerde gerçekleşir. Taşınmazlarda, taşınmaz üzerinde intifa hakkı tesis edilmesi için tapu siciline tescil şarttır. Taşınırlar açısından ise zilyetliğin geçirilmesi yeterlidir. Alacaklar üzerinde de intifa hakkı tesis edilmesi mümkündür.
İntifa hakkı, yasal intifa hakkı şeklinde de kurulabilir. Bu durumda tapuya tescil edilmese bile, durumu bilenlere karşı ileri sürülebilir. Kanunda öngörülen hallerde kurulan intifa hakkı, herkese karşı geçerli olur.

İntifa Hakkı Nasıl Kazanılır?

İntifa hakkının kazanılması, eşyanın niteliğine göre farklılık gösterir. Bir taşınmaz üzerinde intifa hakkının kazanılması için resmi senet düzenlenip tapuya tescil yapılmalıdır. Mal üzerinde intifa hakkı söz konusu olduğunda zilyetliğin devri aranır. Alacaklarda ise intifa hakkı, alacağın temlikiyle kazanılır.
Kural olarak intifa hakkı devredilemez, ancak intifa hakkının kullanılması başkasına bırakılabilir. Bu nedenle süresince intifa hakkı devam ettiği müddetçe, hakkın konusu olan eşyadan doğan yararlanmalar intifa hakkı sahibine aittir.
Yasal intifa hakkı örneğin aile hukuku veya miras hukuku düzenlemelerinden doğabilir. Ayrıca, bazı durumlarda mahkeme kararıyla da intifa hakkı kazanılabilir.

İntifa Hakkı Sahibinin Hakları

İntifa hakkı sahibi, hakkı konusu olan eşyayı kullanma, yönetme ve ondan yararlanma yetkilerine sahiptir. İntifa hakkı sahibinin zilyetlik yetkisi bulunur; taşınmazın veya malın gelir ve ürünlerinden faydalanma hakkı doğar. Örneğin, tarla üzerindeki ürünler intifa hakkı sahibine aittir.
Ayrıca intifa hakkı sahibi, gerektiğinde mal üzerinde el atmanın önlenmesi veya ecrimisil davası açabilir. Kanun gereği irtifak hakkı niteliğinde olan bu hak, mülkiyetin devrini içermez; ancak malik taşınmazı devretse dahi intifa hakkı devam eder. İntifa hakkı sahibinden güvence talep edilmesi mümkündür.

İntifa Hakkı Sahibinin Yükümlülükleri

İntifa hakkı sahibi, hakkı süresince eşyanın bakımını yapmak, vergilerini ödemek ve gerekiyorsa sigorta ettirmekle yükümlüdür. İntifa hakkı sahibinden beklenen, eşyayı özenle korumasıdır. Aksi hâlde doğan zararlardan sorumlu olur.
İntifa hakkı sona erdiğinde veya intifa hakkı sona erer hâline geldiğinde, eşyayı malikine iade etmek zorundadır. İntifa hakkı sahibinin ölümü, tüzel kişiliğin sona ermesi, taşınmazın yok olması, kamulaştırma ya da terkin gibi hallerde intifa hakkının sona ermesi gündeme gelir. Bu durumlarda intifa hakkı devredilmez; yalnızca kullanımının devri mümkündür. Böylece, intifa hakkı sona erer ve çıplak malik tam mülkiyetine kavuşur.

İntifa Hakkı Sahibinin Oturma Hakkı ile İlişkisi

İntifa hakkı, yararlanma hakkı veren bir irtifak hakkı olup, sahibine malı kullanma ve ondan faydalanma yetkisi tanır. Oturma hakkı ise yalnızca konut üzerinde kişiye tanınan sınırlı kullanım hakkıdır. Dolayısıyla intifa hakkı, oturma hakkına göre çok daha geniştir. İntifa hakkı sahibi ile malik arasındaki ilişki, mülkiyetin devrini kapsamaz; malik, yalnızca çıplak mülkiyet hakkını elinde tutar.
Taşınmaz üzerinde intifa hakkı kurulması, aynı zamanda oturma hakkı kapsamındaki ihtiyaçları da karşılayabilir. Örneğin, sözleşmeyle intifa hakkı sahibi olan bir kişi, taşınmazda fiilen oturabilir. Ancak oturma hakkı yalnızca barınma amacıyla sınırlıyken, intifa hakkı sahibinin yetkileri bunun çok ötesindedir; kira geliri elde etmek veya başkasına kullandırmak da mümkündür. Böylece intifa hakkı, oturma hakkını kapsayan ama onu aşan bir hukuki statü sağlar.

İntifa Hakkının Sona Ermesi

İntifa hakkı, belirli sebeplerin ortaya çıkmasıyla sona erer. İntifa hakkı sahibinin ölümü, gerçek kişilerde en tipik sona erme sebebidir. Tüzel kişiler açısından ise tüzel kişiliğin sona ermesi, hakkın kendiliğinden ortadan kalkmasına yol açar. Ayrıca mallar üzerinde intifa hakkı kurulmuş olsa bile, hakkın konusu malın tamamen yok olması halinde hak da sona erer.
İntifa hakkı tapu kütüğüne tescil edilmişse, sona erme durumunda terkin edilerek ortadan kaldırılır. Bu nedenle intifa hakkının sona erdirilmesini isteyebilir hükmü, malik açısından önemlidir. Malik, intifa hakkı sahibinin zilyetliğini kaldırarak hakkın sona erdirilmesi için sulh hakimine başvurabilir. Böylece bir karara kadar intifa hakkı sahibinin yönetimi kayyıma devredilebilir.

İntifa Hakkının Sona Erme Sebepleri

Kanuna göre intifa hakkı çeşitli nedenlerle sona erebilir. Bunlar arasında:

• Hakkı konusu olan malın olağan şekilde yok olması,
• Kamulaştırma,
• Cebri icra ile satış,
• İntifa hakkı sahibinin ölümü veya tüzel kişiliğin sona ermesi,
• Hak sahibinin vazgeçmesi,
• Mahkeme kararıyla intifa hakkının sona erdirilmesini gerektiren durumlar yer alır.

Ayrıca hakkı tapu kütüğüne tescil edilmemiş yasal intifa hakkı, yalnızca durumu bilenlere karşı ileri sürülebilir. Tescil edilmesi halinde ise herkese karşı ileri sürülür. İntifa hakkının sona erme sebepleri, özellikle intifa hakkı kurulmuş taşınmazın yok olması veya hakkı kurulan taşınmazın değer kaybetmesi hallerinde gündeme gelir.

İntifa Hakkı Sona Erdiğinde Doğan Sonuçlar

İntifa hakkının sona ermesi halinde intifa hakkı konusu malı malik geri alır. Bu durumda intifa hakkı sahibi ile malik arasındaki denge yeniden kurulmuş olur. İntifa hakkı sona erdiğinde, intifa hakkı süresi boyunca doğan doğal ürünlerden yararlanma hakkı sona erer. Ancak intifa hakkı süresi içinde olgunlaşan doğal ürünler, intifa hakkı sahibine aittir.
İntifa hakkı sahibi ile malik hakkın sona ermesinden sonra, tarafların birbirlerine karşı bazı yükümlülükleri doğabilir. Malik, gerekli giderleri üstlenirken, intifa hakkı sahibi de malı iade etmek zorundadır. Ayrıca intifa hakkının başladığı tarihten sona erdiği tarihe kadar intifa konusu maldan doğan tüm gelirler intifa hakkı sahibinin intifa yetkisi altında kalır. Mülkiyet hakkı, nihayetinde malik lehine tam olarak geri döner ve malik, yararlanma yetkisi intifa hakkı ile sınırlı olmaksızın tasarrufta bulunabilir.