Maddi ve Manevi Tazminat Davası

Tazminat davaları, hukuka aykırı bir eylem veya sözleşmeye aykırılık sonucu ortaya çıkan zararların giderilmesi için açılan davalardır.

Maddi ve Manevi Tazminat Davası

Hukuk sistemimizde kişilik haklarının ihlali, haksız fiiller, trafik kazaları, iş kazaları veya sözleşmeye aykırılıklar nedeniyle bireyler zarar görebilmektedir. Bu zararların giderilmesi için başvurulan en önemli hukuki yolların başında maddi ve manevi tazminat davası gelmektedir.

Maddi tazminat davası, kişinin malvarlığında meydana gelen somut kayıpların giderilmesini amaçlarken; manevi tazminat davası ise kişinin yaşadığı elem, üzüntü, acı ve manevi yıpranmanın telafi edilmesine yöneliktir. Türk Borçlar Kanunu ve Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenen bu dava türleri, mağdurların adalet duygusunu ve toplumsal dengeyi yeniden sağlamaya hizmet eder. Mahkemeler, her iki tazminat türünde de hakkaniyet ilkelerini gözeterek karar verir.

Manevi Tazminat Nedir?

Manevi tazminatın amacı, kişinin uğradığı manevi zararların giderilmesidir. Hukuk sistemimizde manevi tazminata konu olabilecek haller, kişilik haklarının ihlal edilmesi, bedensel bütünlüğün zedelenmesi, ölüm ya da ağır yaralanma gibi durumlarla sınırlıdır. Manevi tazminat miktarı, mahkeme tarafından olayın ağırlığı, tarafların sosyal ve ekonomik durumu, kusur oranları ve mağdurun yaşadığı acı ile üzüntü göz önünde bulundurularak belirlenir. Tazminat davalarında, manevi zararın hesaplanması somut verilere dayanmadığı için hâkimin hakkaniyetine göre karar verilir. Burada esas olan, manevi zararların telafi edilmesi ve mağdurun ruhsal bütünlüğünün bir nebze olsun düzeltilmesidir.

Tazminat Davası Nedir?

Tazminat davaları, hukuka aykırı bir eylem veya sözleşmeye aykırılık sonucu ortaya çıkan zararların giderilmesi için açılan davalardır. Zarar, maddi veya manevi nitelikte olabilir. Örneğin iş kazası, trafik kazası, doktor hatası veya boşanma nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası açılabilir. Tazminat davalarında hem maddi zarara ilişkin kayıplar hem de manevi zarar kaynaklı hak kayıpları incelenir. Bu nedenle tazminat davasının açılması için hukuka aykırı fiil, zarar, kusur ve nedensellik bağı şarttır. Ayrıca her somut olay için zamanaşımı süresi farklılık gösterebilir. Haksız fiillerde genel kural, zararın ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl ve her hâlükârda 10 yıldır.

Maddi ve Manevi Tazminat Davaları Arasındaki Fark

Maddi tazminatın amacı, somut ve parasal değeri hesaplanabilir kayıpların giderilmesidir. Örneğin iş kazası sonucu tedavi giderleri, gelir kaybı veya kaynaklanan maddi zararlar, maddi tazminat davalarında ele alınır. Manevi tazminatı ise, yaşanan acı, elem ve ruhsal sarsıntı gibi soyut zararların giderilmesine yöneliktir. Manevi tazminat miktarının belirlenmesi hâkimin takdirindeyken, maddi tazminat davalarında hesaplamalar bilirkişi raporları ve ekonomik veriler üzerinden yapılır. Bu fark nedeniyle tazminat davalarına konu edilen zarar türüne göre dava dilekçesi hazırlanır. Böylelikle açılan tazminat davaları, hem maddi zarara ilişkin kayıpları hem de manevi zararların telafisini sağlayabilir.

Manevi Tazminat Davası Nasıl Açılır?

Bir kişi, manevi zarar yaşadığında doğrudan manevi tazminat talebinde bulunabilir. Bunun için hukuka aykırı eylemi ve yaşadığı zararı ispat etmesi gerekir. Tazminat davasını, zarar gören kişi veya ölmesi halinde yakınları açabilir. Dava, yetkili asliye hukuk mahkemesinde açılır. Manevi tazminat talebinde bulunurken dikkat edilmesi gereken en önemli unsur zamanaşımı süresidir. Haksız fiillerden doğan davalarda genel süre, zararın öğrenilmesinden itibaren 2 yıl ve her hâlde 10 yıldır. Boşanma davalarında ise süre 1 yıldır. Hakim, dosya kapsamında sunduğunuz delilleri değerlendirerek manevi tazminat miktarını belirler. Bu nedenle dava öncesinde güçlü delil toplamak, doğru hukuki strateji izlemek ve profesyonel destek almak büyük önem taşır.

Maddi Tazminat Davası Nasıl Açılır?

Maddi tazminat davalarında, kişinin uğradığı maddi zarara yönelik kayıplar ele alınır. Örneğin trafik kazası sonucu araç hasarı, iş kazasında gelir kaybı veya ölüm halinde destekten yoksun kalma tazminatı, maddi tazminatın konusunu oluşturur. Bu tür davalarda öncelikle zarar kalemleri somut belgelerle ispatlanmalıdır. Mahkeme, zararı bilirkişi incelemesi ile tespit eder. Maddi manevi tazminat davası birlikte açılabileceği gibi ayrı ayrı da açılabilir. Ancak açılacak tazminat davasında özellikle zamanaşımı süresi dikkate alınmalıdır. Genel olarak tazminat davası açma hakkı, zararın ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl ve her hâlde 10 yıl içerisinde kullanılmalıdır. Zarar gören taraf, süresinde dava açmazsa tazminat istemi zamanaşımına uğrar. Bu nedenle tazminat davalarına başlamadan önce sürelere dikkat edilmesi kritik öneme sahiptir.

Tazminat Davası Açma Süresi ve Zamanaşımı

Tazminat davalarında haksız fiil en sık görülen dava nedenidir. Türk Borçlar Kanunu’nun 72. maddesine göre, tazminat istemine ilişkin zamanaşımı süresi zararın ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, her hâlde olay tarihinden itibaren 10 yıldır. Ancak ceza kanununda daha uzun bir süre öngörülmüşse ve ceza davası devam ettiği müddetçe bu süre uygulanır. Örneğin ölümle sonuçlanan trafik kazalarında ceza zamanaşımı 15 yıl olduğundan, aynı fiil nedeniyle tazminat davası açılabileceği süre de 15 yıl olacaktır. Kamu idaresi işlemlerinden doğan zararlar için ise tam yargı davası açılır ve süre idari yargı usulüne göre belirlenir.

Manevi Tazminat Davası Açma Süresi

Manevi tazminat davalarında, kişilik haklarına yapılan saldırının öğrenilmesinden itibaren 2 yıllık, her hâlde 10 yıllık genel zamanaşımı süresi geçerlidir. Bununla birlikte özel düzenlemeler de vardır. Örneğin boşanmada maddi ve manevi zarar için tazminat talebi, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde ileri sürülmelidir. Ayrıca manevi tazminat davası hangi mahkemede açılacaksa, bu sürelerin göz önünde bulundurulması gerekir. Manevi tazminat davası açma hakkı, kişilik hakları ihlal edilen herkese tanınmıştır. Manevi tazminat miktarı belirlenirken tarafın maddi durumu, olayın ağırlığı ve kusur oranları dikkate alınır.

Hangi Durumlarda Maddi ve Manevi Tazminat Talep Edilebilir?

Maddi ve manevi zararın ortaya çıktığı her durumda tazminat talep etme hakkı doğar. Trafik kazaları, iş kazaları, doktor hataları, hakaret ve iftira gibi fiiller nedeniyle maddi zarara neden olan hallerde maddi tazminat davaları açılabilir. Örneğin yakınları maddi destek sağlayan kişinin ölümü halinde, destekten yoksun kalma tazminatı talep edilebilir. Öte yandan kişilik haklarının ihlali, onur kırıcı davranışlar veya psikolojik sarsıntılar yaşanması durumunda kişi manevi tazminat davası açabilir. Manevi tazminat davalarının amacı, manevi zararların giderilmesini sağlamaktır. Bu kapsamda tazminat talebine bağlı olarak mahkeme, manevi olarak tazminat hükmedebilir.

Tazminat Davasında Karşı Dava Açılabilir mi?

Tazminat davasına karşı tarafın da benzer bir iddiası varsa, o da karşı açılır nitelikte bir dava açabilir. Örneğin bir trafik kazasında her iki tarafın kusuru bulunuyorsa, her iki taraf da birbirine karşı maddi manevi tazminat davası açma hakkına sahiptir. Bu durumda açılacak tazminat davalarında kusur oranları ve zarar kalemleri birlikte değerlendirilir. Maddi zararın varlığı somut belgelerle ispatlanırken, manevi zararların ispatı olayın özelliklerine göre yapılır. Böylece hem davacı hem davalı, kendi tazminat isteminde bulunabilir.

Tazminat Talebi Nasıl İleri Sürülür?

Bir kimse, uğradığı maddi veya manevi zarar için mahkemeye başvurarak tazminat talep etme hakkına sahiptir. Tazminat davalarında, talep edilecek miktar açıkça belirtilmeli, zarar kalemleri belgelerle ispatlanmalıdır. Tazminat davası açarken, dilekçede olayın özeti, uğranılan zarar, kusur oranları ve hukuki dayanaklar gösterilir. Örneğin boşanma davası sırasında eşlerden biri, diğer eşin kusurlu davranışları nedeniyle boşanmada maddi ve manevi tazminata başvurabilir. Bu noktada talep edilen tazminat, maddi zararların yanında manevi tazminat olarak da değerlendirilebilir.

Tazminat Ödenmezse Ne Olur?

Mahkeme tarafından hükmedilen tazminat istemine rağmen ödeme yapılmazsa, alacaklı taraf icra yoluna başvurabilir. Bu durumda borçlunun malvarlığına haciz, maaşına kesinti uygulanabilir. Ayrıca ödenmeyen tazminat için yasal faiz işler. Açılan maddi tazminat davalarında olduğu gibi, manevi tazminatla ilgili kararların da icra kabiliyeti vardır. Açılan tazminat davalarında, hükmedilen miktar kesinleştiğinde alacaklı icra takibi başlatabilir. Sonuç olarak, tazminat sorumlusunun ödeme yapmaması halinde yasal yollarla tahsilat mümkündür ve borçlu ek masraf ile faiz yükü altına girer.