Ciro Nedir? Ciro Türleri ve Cironun İptali
Ciro, kıymetli evrak hukukunda devrin gerçekleşmesine ilişkin şekli ve zorunlu bir işlemdir.
Ciro Nedir?
Ciro, ciro etmek kısaca kıymetli evrakın devrini sağlayan hukuki ve şekli bir işlemdir. Türk hukukunda kıymetli evraklar 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiş olup devri için ciro gereken ve uygulamada en çok kullanılan kıymetli evrak kambiyo senetleridir. Kambiyo senetleri poliçe, bono ve çekten oluşmaktadır. Likiditesi yüksek olan bu senetlerin bir borca karşılık alacaklıya devrinin usulüne uygun olması gerekmektedir. Aksi halde geçerli bir devir gerçekleşmemiş olacak ve senedi elinde bulunduran, elinde bulundurmadığı halde ciro silsilesinde hamil sıfatına haiz olmasına rağmen kimse senedi tahsil kabiliyetine sahip olmayacaktır. Bununla birlikte anonim şirketlerde hamiline yazılı pay senetlerinin de ciro ile devri mümkündür. Bu bağlamda ciro nedir, senedin ciro edilmesi, ciro etmek gibi kavramları açıklamak gerekmektedir.
Beyaz Ciro Nedir?
Cironun şeklî ve hukuki bir işlem olduğundan bahsetmiştik. Ciro kıymetli evrakın arka yüzüne, kıymetli evraka bağlı olan ve alonj denen bir kağıt üzerine; kıymetli evrakı elinde bulunduran yetkili hamil tarafından ad soyad/kaşe, atılan imza ve senedin ibrazı halinde ödeme yapılacak kişinin belirtilmesinden oluşmaktadır. Ancak TTK madde 683 uyarınca lehine ciro yapılan kişinin ciroda gösterilmesine gerek olmadığı gibi, ciro, cirantanın sadece imzasından ibaret olabilir. Bu şekildeki cirolara “beyaz ciro” denir. Beyaz cironun poliçenin arkasına veya alonj üzerine yazılması gerekir.
Kıymetli evrakın devrinde
ciro ile birlikte zilyetliğin devri ve senedin türüne göre devir beyanı
gerekmektedir. Bu husus 6102 Ticaret Kanunu’nun 647 maddesinde düzenlenmiş olup
madde metni uyarınca yukarıda da belirtildiği üzere kıymetli evrakın devri için
her hâlde senet üzerindeki zilyetliğin devri şarttır. Emre yazılı senetlerde
ciroya, nama yazılı senetlerde yazılı bir devir beyanına da gerek vardır. Bu
beyan kıymetli evrakın veya ayrı bir kâğıdın üzerine yazılabilir. Neticede
devri mümkün kıymetli evrakta senedin içeriğinden veya niteliğinden aksi
anlaşılmadıkça, senedin ciro edilmesi
ve zilyetliğin geçirilmesiyle cirantanın hakları ciro edilene devrolunur. Pay
senetlerinin devrinde de ciro işlemi, payların devredilmesini sağlar, ancak
devir işleminin geçerli olabilmesi için bazı durumlarda yönetim kurulu onayı
veya diğer şartların yerine getirilmesi gerekebilir. Ciro ile devredilen
paylar, yeni pay sahiplerine geçerek, şirketin ortaklık yapısını
değiştirebilir.
Bununla birlikte cironun geçerli olabilmesi için kayıtsız ve şartsız olması, kısmi olmaması gerekmektedir. Örneklendirmek gerekirse ad, soyad ve imza ile birlikte “13.12.2024 tarihine kadar Ahmet Aktaş’a olan 100.000,00 TL. borcumu banka kanalıyla ödemezsem ciro edilmiştir.”, “İşbu poliçede yer alan 100.000,00 TL. tutarın yalnızca 34.000,00 TL’si yönünden Ahmet Aktaş’a ciro edilmiştir.” ibarelerine yer verilmesi ciroyu geçersiz kılacaktır.
Cironun İşlevleri
Cironun işlevlerinin neler olduğu Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bunlar devir işlevi, teminat işlevi ve hak sahipliği/ ispat işlevidir. Cironun devir işlevi; senette alacaklı olarak görülen kimsenin sahip olduğu alacak hakkını, üçüncü bir kişiye devrini sağlar. Bu işlem sayesinde, alacaklılık hakkı yani kıymetli evraka konu alacak ciro edenden ciro alana geçer. Hak sahibi (teşhis) işlevi ile kıymetli evrak elinde bulunduranın hak sahipliğini teşhis ve ispat eder. Teminat işlevi ise ciro zincirinde (Aşağıdaki bölümde detaylı olarak açıklanacaktır.) yer alan cirantaların bedelin ödenmemesinden sorumludur. Cirantanın bu sorumluluğu senedi elinde bulundurana ödeme konusunda teminat sağlamaktadır.
Ciro Zinciri (Ciro Silsilesi)
Kıymetli evrakta ciro birden çok kez yapılabilir. Başka bir deyişle senedin devri yasaklanmadıkça senedin her devrinde senedin ciro da edilmesi gerekmektedir. Hal böyle olunca senette birden fazla ciro bulunmakta ve bu ciro zinciri, ciro silsilesini meydana getirmektedir. Ciro silsilesinde yer alan ve senedi bir başkasına devreden kimseler ciranta olup cirantaların imzaları ciro zincirini meydana getirmektedir.
Ciro Türleri
Ciro türleri de Türk Ticaret Kanunu’nun 688 ila 690’ıncı maddeleri arasında düzenlenmiş olup bunlar tahsil cirosu, rehin cirosu ve vadeden sonraki cirodur.
Tahsil Cirosu
Ciro, “bedeli tahsil içindir”, “vekâleten” veya bedelin başkası adına kabul edileceğini belirten bir şerhi ya da sadece vekil etmeyi ifade eden bir kaydı içerirse bu ciro tahsil cirosudur. Bu halde hamil, senetten doğan bütün hakları kullanabilir; fakat o senedi ancak tahsil cirosu ile tekrar ciro edebilir.
Rehin Cirosu
Ciro, “bedeli teminattır”, “bedeli rehindir” ibarelerini veya rehin etmeyi belirten diğer herhangi bir kaydı içerirse bu ciro rehin cirosudur. Bu halde hamil, poliçeden doğan bütün hakları kullanabilir; fakat kendisi tarafından yapılan bir ciro ancak tahsil cirosu hükmündedir.
Vadeden Sonraki Ciro
Vadenin geçmesinden sonra yapılan ciro, vadeden önce yapılan bir cironun hükümlerini doğurur; ancak, ödenmeme protestosundan veya bu protestonun düzenlenmesi için öngörülmüş sürenin geçmesinden sonra yapılan ciro, sadece alacağın temliki hükümlerini doğurur.
Ciro İptali Nedir? Senette Ciro İptali Nasıl Yapılır?
Cironun kıymetli evrak
hukukunda devir için gerekli şartlardan olduğunu belirtilmişti. Burada bu
işlemin yani cironun iptalinin mümkün olup olmadığına değinmekte yarar
bulunmaktadır. Senette ciro iptali nasıl yapılır sorusu kapsamında bir
değerlendirme yapmak gerekirse Türk Ticaret Kanunu kapsamında “cironun çizilmesi” ile cironun iptal
edilebileceği söylenebilir. Bu husus Türk Ticaret Kanunu’nun 684 ve 790.
maddesinde “çizilmiş
ciroların” yazılmamış hükmünde olacağı belirtilmiştir. Cironun kim tarafın
çizilebileceği, nasıl çizileceği konusunda kanunda bir açıklama
bulunmamaktadır. Ancak yetkide paralellik de göz önünde cironun ciro eden
tarafından çizilebileceği konusunda şüphe bulunmaktadır. Cironun çizilmesi ise;
imzanın silinmesi, üzerinin çizilmesi, üzerine “geçersizdir”, “iptal
edilmiştir” gibi ifadelere yer verilmesi şeklinde olabilir.
Bununla birlikte ciro imza
gerektirdiği gibi cironun iptali diğer bir adıyla cironun çizilmesi de yetkili
tarafından imzalanması ile geçerli hale gelecektir.
Sonuç olarak;
Ciro kıymetli evrak hukukunda devrin gerçekleşmesine ilişkin şekli ve zorunlu bir işlemdir. Uygulamada sıkça senedin arka yüzüne atılan kaşe ve imzalar şeklinde beyaz ciro olarak karşımıza çıkmaktadır. Tahsil cirosu, rehin cirosu ve vadeden sonraki ciro alt türleridir. Senedin her devrinde yeni bir ciro işlemi gerçekleştirildiğinden ciro silsile halini almakta; bu silsileye ciro silsilesi ya da ciro zinciri adı verilmektedir. Ciro eden kişi “ciranta” olarak adlandırılmakta, ciranta sıfatı beraberinde hukuki sorumlulukları getirmektedir. Cironun iptali ciro işlemini ihtiva eden imza, imzayla beraber ad, soyad “Ahmet Aktaş’a ödeyiniz” gibi bir ibare yer alıyorsa bu ibarenin çizilmesi, “çizilmiştir”, “geçersizdir” gibi şerhler düşülmesi ile mümkündür.
Konuyla İlgili Hizmetlerimiz:
https://www.latifcembaran.com/ticaret-hukuku-avukati
Benzer Blog Yazılarımız:
https://www.latifcembaran.com/blog/senedi-ibraz-zorunlulugu
https://www.latifcembaran.com/blog/marka-tescilinde-oncelik-ilkesi
https://www.latifcembaran.com/blog/faturanin-ispat-gucu
https://www.latifcembaran.com/blog/kripto-para-hukuku
https://www.latifcembaran.com/blog/deniz-ticaretinde-tahkim