Vergi Zamanaşımı Süreleri

Mükellef, zamanaşımına uğrayan vergi borcunu kendiliğinden ödediği taktirde borç tahsil edilmiş sayılacaktır.

Zamanaşımı, vergi borcunu ortadan kaldıran sebepler arasında yer alır. 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 113. maddesi uyarınca zamanaşımı, “süre geçmesi suretiyle vergi alacağının kalkmasıdır” şeklinde ifade edilmiştir. Buna göre mükellefin herhangi bir zamanaşımı iddiada bulunmasına gerek yoktur, zamanaşımı vergi idaresince re’sen gözetilmek mecburiyetindedir. Bu müessesenin düzenlenme gerekçesi kamu yararı olup vergi idaresinin vergi takibi esnasında daha dikkatli olması, uzun süreli borç ilişkilerinin ortadan kaldırılması gibi amaçlara hizmet eder.

Vergi Zamanaşımı Çeşitleri

Vergi hukukunda, “tarh” ve “tahsil” zamanaşımı olmak üzere iki çeşit zamanaşımı vardır.

1. Tarh Zamanaşımı Süresi

Tarh zamanaşımı, 213 sayılı VUK’ta düzenlenmiştir. VUK m. 20 uyarınca vergi tarhı, “vergi alacağının kanunlarında gösterilen matrah ve nispetler üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak bu alacağı miktar itibariyle tespit eden idari muamele” olarak ifade edilmiştir.

Tarh zamanaşımı, vergi borcunun sabit olmasına rağmen belirtilen süre içerisinde verginin tarh edilerek mükellefe tebliğ edilmemesi durumunda ortaya çıkar. VUK m. 114 uyarınca tarh zamanaşımı süresi, vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yıl başından itibaren beş yıldır. Tarhiyatın mükellefe tebliğ edilmesi de kanuni bir zorunluluktur. Buna göre vergi idaresi, zamanaşımı süresi içerisinde tarh işlemini yapmalı ve tarhiyatı mükellefe tebliğ etmelidir. Yoksa vergi borcu zamanaşımına uğrayacak ve sona erecektir.

Mükellef, zamanaşımına uğrayan vergi borcunu kendiliğinden ödediği taktirde borç tahsil edilmiş sayılacaktır. İlgili borcun ödenmesi mükelleften talep edilmesi halinde ise bu ödeme rızayla yapılmış olmayacaktır.

Tarh zamanaşımı süresi, Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu ile Emlak Vergisi Kanununda ayrıca belirtilen zamanaşımı süreleri hariç bütün vergi türleri için geçerlidir.

• Tarih Zamanaşımını Durduran Haller

Tarh zamanaşımı, kanunda belirtilen bazı hallerde durmaktadır. Vergi hukukuna göre tarh zamanaşımını durduran iki sebep vardır. İlki vergi idaresinin matrah takdiri için takdir komisyonuna başvurması, ikincisi ise mücbir sebebin varlığıdır.

1-VUK m. 114/2 uyarınca vergi idaresi, matrah takdiri için takdir komisyonuna başvurduğu taktirde zamanaşımı durur:

 “Şu kadar ki, vergi dairesince matrah takdiri için takdir komisyonuna başvurulması, zamanaşımını durdurur. Duran zamanaşımı mezkûr komisyon kararının vergi dairesine tevdiini takip eden günden itibaren kaldığı yerden işlemeye devam eder. Ancak işlemeyen süre her hâl ve takdirde bir yıldan fazla olamaz.”

Buna göre takdir komisyonuna başvuru ile duran zamanaşımı süresi, kararın vergi dairesine tevdi edildiği andan itibaren kaldığı yerden devam etmektedir. Bunun için durma süresinin bir yılı aşmaması şarttır.

2- VUK m. 15 uyarınca mücbir sebebin varlığı halinde zamanaşımı süresi durur:

“13'üncü maddede yazılı mücbir sebeplerden herhangi birinin bulunması halinde bu sebep ortadan kalkıncaya kadar süreler işlemez. Bu takdirde tarh zamanaşımı işlemiyen süreler kadar uzar.”

13. maddede ise bu haller dört başlık altında toplanmıştır:

“1. Vergi ödevlerinden herhangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk;

 2. Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler;

3. Kişinin idaresi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler;

4. Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısiyle defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması; gibi hallerdir.”

Durma halinde, durma sebebinin vuku buluncaya değin geçen zamanaşımı süresi, durma halinin ortadan kalkmasıyla birlikte işlemeye devam edecektir.

• Tarh Zamanaşımını Kesen Haller

Zamanaşımının kesilmesi, kesilmeden önceki sürenin silinmesi manasına gelmektedir. VUK m. 374’te düzenlenen ceza ihbarnamesi uygulamasına göre ilgili ihbarname mükellefe tebliğ edildiği anda zamanaşımı kesilecektir.

2. Tahsil Zamanaşımı Süresi

Tahsil zamanaşımı, ödeme vadesine ulaşan verginin tahsil edilebilirlik süresi ile ilgilidir. Bu zamanaşımı süresi, tarh zamanaşımı süresi gibi VUK’da değil 6183 sayılı AATUHK’da düzenlenmiştir. Bu kanundaki düzenlemeler tüm kamu alacakları bakımından uygulanacaktır.

AATUHK m. 102 uyarınca tahsil zamanaşımı süresi beş yıldır. Bu süre, kamu alacağının vade tarihini takip eden takvim yılının birinci gününden itibaren işlemeye başlar. Beş yıl içinde tahsil edilemeyen alacaklar zamanaşımına uğrar.

Bu zamanaşımı dolduğu anda vergi miktarı zorla tahsil edilemez. Fakat mükellefin rızasıyla yapılan ödemeler tahsilat sayılır.

• Tahsil Zamanaşımını Kesen Haller

Tahsil zamanaşımını kesen haller kanunda detaylıca belirtilmiştir. AATUHK m. 103’e göre şu hallerde zamanaşımı kesilecek ve süreler baştan işleyecektir:

“Aşağıdaki hallerde tahsil zamanaşımı kesilir:

1. Ödeme,

2. Haciz tatbiki,

3. Cebren tahsil ve takip muameleleri sonucunda yapılan her çeşit tahsilat,

4. Ödeme emri tebliği,

5. Mal bildirimi, mal edinme ve mal artmalarının bildirilmesi,

6. Yukarıdaki 5 sırada gösterilen muamelelerden herhangi birinin kefile veya yabancı şahıs ve kurumlar mümessillerine tatbiki veya bunlar tarafından yapılması,

7. İhtilâflı âmme alacaklarında kaza mercilerince bozma kararı verilmesi,

8. Amme alacağının teminata bağlanması,

9. Kaza mercilerince icranın tehirine karar verilmesi,

10. İki âmme idaresi arasında mevcut bir borç için alacaklı âmme idaresi tarafından borçlu âmme idaresine borcun ödenmesi için yazı ile müracaat edilmesi.

11. Amme alacağının özel kanunlara göre ödenmek üzere müracaatta bulunulması ve/veya ödeme planına bağlanması.Kesilmenin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren zamanaşımı yeniden işlemeye başlar. Zamanaşımının bir bozma karariyle kesilmesi halinde zamanaşımı başlangıcı yeni vâde gününün rasladığı; âmme alacağının teminata bağlanması veya icranın kaza mercilerince durdurulması hallerinde zamanaşımı başlangıcı teminatın kalktığı ve durma süresinin sona erdiği tarihin rasladığı; takvim yılını takip eden takvim yılının ilk günüdür.”

• Tahsil Zamanaşımını Durduran Haller

Durma halinde, -kesmenin aksine- durma anına kadar işlemiş olan süreler silinmez; durma sebebinin ortadan kalkmasıyla birlikte, süre işlemeye devam eder. Tahsil zamanaşımını durduran sebepler AATUHK m. 104’te şöyle ifade edilmiştir:

“Borçlunun yabancı memlekette bulunması, hileli iflâs etmesi veya terekesinin tasfiyesi dolayısıyla hakkında takibat yapılmasına imkân olmaması.”

Konuyla İlgili Hizmetlerimiz:

https://www.latifcembaran.com/vergi-hukuku

Benzer Blog Yazılarımız:

https://www.latifcembaran.com/blog/faturanin-ispat-gucu

https://www.latifcembaran.com/blog/vergi-davasinda-yargilama-sureci

https://www.latifcembaran.com/blog/vergi-incelemesi-nedir

https://www.latifcembaran.com/blog/vergi-hukuku-nedir

https://www.latifcembaran.com/blog/sahte-fatura-duzenleme-sucu