Miras Hukukunda Zümre Sistemi
Kanuni mirasçılık, mirasbırakanın iradesine bağlı değildir ve onun ölümü üzerine doğrudan kanundan kaynaklanan bir mirasçılık statüsüdür.
A. Miras Hukukunda Kanuni Mirasçılar
Kanuni
(yasal) mirasçılık Medeni Kanun’un 495 ile 501’inci maddeleri arasında
düzenlenmiştir. Kanuni mirasçılık, mirasbırakanın iradesine bağlı değildir ve
onun ölümü üzerine doğrudan kanundan kaynaklanan bir mirasçılık statüsüdür.
Kanuna göre
yasal mirasçılar, mirasbırakanın kan (sıhri) hısımları, evlatlığı, altsoyu ve
sağ kalan eşidir.
B. Zümre (Derece) Sistemi
Miras
hukukumuz mirasın geçişinde zümre yani derece sistemini benimsemiştir. Zümre
sistemi, soy esasına dayanmakta ve mirasbırakan temel alınarak belirlenmektedir.
Miras
hukukumuzda kabul edilen üç zümre bulunmaktadır:
v Birinci zümre mirasçılar
(mirasbırakanın altsoyu: çocuklar, torunlar, ...),
v İkinci zümre mirasçılar
(mirasbırakanın anne babası, kardeşleri ve yeğenleri),
v Üçüncü zümre mirasçılar
(mirasbırakanın büyük anne ve büyük babası ile bunların çocukları: amca, hala,
dayı, teyze, kuzenler, ...).
Görüldüğü
üzere sağ kalan eş herhangi bir zümreye dahil edilmemiştir. Sağ kalan eşin
mirasçılığı zümre sisteminden farklıdır ve birlikte mirasçı olduğu zümreye göre
miras payı değişir.
C. Zümre Sisteminin Özellikleri
Bir kişinin
mirasbırakana kanuni mirasçı olabilmesi için üç zümreden herhangi birine dahil
olması ve mirasbırakan ile arasında kan bağı bulunması gerekir.
Bir üst
zümrede mirasçı var ise alt zümredekiler mirasçı olamaz. Haliyle önceki
zümredeki mirasçı sonraki zümredeki mirasçının mirasçılığına engeldir. Örneğin
mirasbırakanın çocukları hayatta ise anne babası mirasçı olamaz.
Zümre
sisteminde her bir zümrenin zümre (kök) başı vardır. Kök başı denen mirasçılar
ön mirasçıdır ve o zümrede kendinden sonra gelen mirasçılara mirasın geçişini
engeller. Diğer bir tabirle kök başları hayatta iken altsoyları mirasçı olamaz.
Örnek vermek gerekirse, birinci zümrede kök başı mirasbırakanın çocuklarıdır.
Çocuklar hayatta iken torunlar (çocukların çocukları) mirasçı olamaz. Ancak
zümre başının altsoyu zümre başının halefidir. Zümre başının herhangi bir
nedenle mirasçılığa engel hali ortaya çıkarsa, altsoyu kendisini temsil eder.
Bu durum, kök içinde halefiyet ilkesi şeklinde adlandırılır.
İkinci ve
üçüncü zümredeki miras payı birinci zümreden farklı olarak anne ve baba
kollarından ikiye ayrılır. Örneğin mirasbırakanın ölümü halinde birinci zümrede
mirasçı yoksa ikinci zümrede yer alan anne ve baba eşit oranda paya sahiptir.
Anne babanın da ölmüş olması halinde miras payı tekrar iki kola ayrılır. Burada
miras payı anne tarafından büyük anne ve büyük babaya; baba tarafından büyük
anne ve büyük babaya geçer.
D. Mirasta Mal Paylaşımı
Zümre
sisteminin özelliği dolayısıyla mirasta mal paylaşımına birinci zümreden
başlamak gerekir. Birinci zümrede sağ mirasçı bulunmaması halinde sırasıyla
ikinci ve üçüncü zümredeki mirasçılar arasında miras paylaşımı yapılır.
1. Birinci Derece Mirasçılar
Birinci
derece mirasçılar, birinci zümrede yer alan mirasçılardır. Yukarıda
belirtildiği üzere mirasbırakanın çocukları ve torunlarıdır. Çocuklar zümre
başı olarak kabul edilir ve mirasbırakandan geçen miras konusunda çocuklar eşit
hakka sahiptir. Çocuklardan biri mirasbırakandan önce ölmüşse, ona düşen miras
payı kendi çocuklarına yani torunlara geçer.
2. İkinci Derece Mirasçılar
İkinci
derece mirasçılar, ikinci zümrede yer alan, mirasbırakanın anne babasıdır. Anne
babanın mirasçı olabilmesi için birinci zümrede hiçbir mirasçının bulunmaması
gerekir. Anne baba miras konusunda eşit hakka sahiptir. Anne baba,
mirasbırakandan önce ölmüş ise miras, çocuklarına yani mirasbırakanın
kardeşlerine geçer.
3. Üçüncü Derece Mirasçılar
Üçüncü
derece mirasçılar, üçüncü zümrede yer alan, mirasbırakanın büyük annesi ve
büyük babasıdır. Büyük anne ve büyük babanın mirasçı olabilmesi için birinci ve
ikinci zümrede hiçbir mirasçının bulunmaması gerekir.
Mirasbırakanın
büyük anne ve büyük babası kendisinden önce ölmüş ise, miras, halefiyet yoluyla
kendi altsoylarına geçer. Bu durumda mirasbırakanın dayısı, teyzesi, amcası
veya halası mirasçı olur. Ancak mirasbırakanın eşinin sağ olduğu; dayı, teyze,
amca, hala gibi mirasçıların ölmüş olduğu ihtimalde ise bunların çocuklarına
miras geçmez.
4. Sağ Kalan Eşin Mirasçılığı
Sağ kalan
eş zümre sistemine dahil değildir. Ancak her zümreyle birlikte mirasçı
olabilir. Miras payı ise birlikte mirasçı olduğu zümreye göre değişir. Örneğin
birinci zümreyle birlikte mirasçı olduğunda miras payı ¼’tür. İkinci zümreyle
birlikte mirasçı olduğunda, miras payı ½’dir. Üçüncü zümreyle birlikte mirasçı
olduğunda ise miras payı ¾ olacaktır.
Üçüncü zümredeki zümre başları ve onların çocukları mirasbırakandan önce ölmüşse, sağ kalan eş tek başına mirasçı olur ve mirasın devlete geçmesini engeller.
Konuyla İlgili Hizmetlerimiz:
https://www.latifcembaran.com/miras-avukati
Benzer Blog Yazılarımız:
https://www.latifcembaran.com/blog/tenkis-davasi-ve-ozellikleri
https://www.latifcembaran.com/blog/mirascilarin-haklari
https://www.latifcembaran.com/blog/mirasta-denklestirme
https://www.latifcembaran.com/blog/bilinmeyen-miras-nasil-ogrenilir
https://www.latifcembaran.com/blog/vasiyet-alacaklisi-ve-vasiyet-borclusu-kimdir