Tenkis Davası ve Özellikleri
Tenkis davası, mirasbırakanın tasarruf hürriyetini aşarak saklı paylı mirasçıların miras hakkını korumak için açılan bir dava türüdür
A. Tenkis Davası Nedir?
Mirasbırakanın tasarruf hürriyetini aşarak saklı
paylı mirasçıların miras hakkına yaptığı tecavüzün giderilerek yapılan aşkın
tasarrufun kanuni sınırlar içine çekilmesi amacıyla tenkis davası açılır.
Tenkis davası, Türk Medeni Kanunu’nun 560 ve devamı
maddelerinde düzenlenmiştir. Kanundaki tarifi ise şu şekildedir:
m.560/1 - “Saklı paylarının karşılığını alamayan
mirasçılar, mirasbırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının
tenkisini dava edebilirler.”
Tenkis davası, miras hukukuna ilişkin davalardandır
ve mirasbırakanın ölümünden sonra açılır. Mirasbırakanın sağlığında tenkis
davası açılamaz.
Tenkis davası açısından saklı paylar ve saklı pay
sahibi mirasçılar çok önemlidir. Bu nedenle saklı pay ve saklı pay sahibi
mirasçılar hakkında bilgi vermeyi gerekli görüyoruz.
B. Saklı Pay Sahibi Mirasçılar Kimlerdir?
Saklı pay, mirasbırakanın miras hakkını ihlal eden
tasarruflarına karşı korunan ve haliyle mirasbırakanın tasarruf hürriyetini
sınırlayan bir orandır. Saklı pay oranları üzerinde mirasbırakan tasarruf
edemez ve bu oranları kaldıramaz.
Saklı pay sahibi mirasçı, mirasbırakanın yaptığı /
yapacağı tasarruflara karşı miras payları korunan mirasçılardır. Mirasbırakan
mirasçıların bu payları üzerinde herhangi bir tasarrufta bulunamaz.
Medeni Kanun’da sayılan saklı pay sahibi mirasçılar
şunlardır:
Miras
bırakanın altsoyu (çocuklar, torunlar, evlatlıklar, ...),
Miras
bırakanın anne babası,
Miras
bırakanın eşi.
Mirasbırakanın altsoyunun saklı payı, yasal miras
payının yarısıdır (1/2). Mirasbırakan vasiyetname ile tüm mirasını eşine
bıraksa dahi miras paylaşımı altsoyun saklı payı dikkate alınarak yapılır.
Mirasbırakanın anne babasının her birinin saklı
payı, yasal miras payının dörtte biridir (1/4).
Sağ kalan eşin saklı payı ise, birlikte mirasçı olduğu
zümreye göre değişir. Örneğin birinci veya ikinci zümreyle birlikte mirasçı
olmuşsa, saklı payı yasal miras payının tamamıdır. Sağ kalan eş, üçüncü
zümreyle birlikte yahut tek başına mirasçı olmuş ise saklı payı, yasal miras
payının dörtte üçüdür (3/4).
C. Tenkise Esas Terekenin Tespiti
Tenkis davası bakımından önem arz eden hususlardan
biri de terekenin tespiti işlemidir. Zira mirasbırakanın tasarruf edebileceği
alanın belirlenebilmesi terekenin belirlenmesine bağlıdır. Tereke,
mirasbırakanın bıraktığı aktiflerden pasiflerin çıkarılması suretiyle bulunur.
Aktifler; mallar, alacaklar, paralar, malvarlığı değerleri ile tenkise tabi
kazandırmalardır. Pasifler ise; mirasbırakanın borçları, mirasbırakan ile
birlikte yaşayan kimselerin 3 aylık geçim giderleri, tereke için mühürleme ve
defter tutma masrafları ile cenaze masrafları gibi giderlerdir.
D. Tenkis Davasının Açılması
1. Tenkis Davasını Kimler Açabilir?
Medeni Kanun’a göre, tenkis davası ancak saklı paylı
mirasçılar tarafından açılabilir. Haliyle yukarıda belirtildiği üzere,
mirasbırakanın altsoyu, anne babası ve sağ kalan eşi tenkis davası açabilir.
Vasiyeti yerine getirme görevlisi yahut miras
şirketine atanan temsilci gibi kimseler tenkis davası açamaz.
Saklı paylı mirasçılar tenkis davasını birbirlerinden
bağımsız olarak açabilirler. Ancak dava açmayan mirasçılar, tenkis kararından
faydalanamazlar.
Saklı paylı mirasçılardan hiçbiri tenkis davası açmadığı takdirde saklı paylı mirasçıların alacaklıları dava açabilecektir. Genel kuralın istisnası niteliğindeki bu hak ile alacaklıların alacak haklarının korunması amaçlanmıştır. Tenkis davası açabilmesi için alacaklıların elinde saklı pay sahibi mirasçıya ait aciz vesikası olmalıdır. Aciz vesikası mirasın açıldığı tarihte var olmalıdır. Alacaklılar, miras açıldıktan sonra alınan aciz vesikasına dayanarak tenkis davası açamaz.
2. Tenkis Davası Kimlere Karşı Açılır?
Tenkis davası, mirasbırakanın ölümünden sonra
açıldığı için mirasbırakana karşı açılamaz. Mirasbırakanın tasarruf oranını
aşıp saklı paylara tecavüz ederek kazandırma yaptığı kişilere karşı açılır.
Kazandırma yapılan kişi de ölmüşse onun mirasçılarına karşı açılır. Birden
fazla kişiye yönelik kazandırma yapılmışsa hepsi de davalı sıfatına sahip olur.
Genel kural, tenkis davasının kazandırma yapılan
kişilere karşı açılmasıdır. Ancak Yargıtay içtihadına göre, üçüncü kişilere
devredilmiş olan kazandırma konusu mal nedeniyle bu kişilere karşı tenkis
davası açılabilecektir. Üçüncü kişilere karşı tenkis davası açılabilmesi için;
Kazandırma
yapılan kişinin tenkisten kaçınmak için malı üçüncü kişiye devretmiş olması,
Üçüncü
kişinin de bu durumu bilerek malı devralması gerekir.
3. Tenkis Davasında Görevli Ve Yetkili Mahkeme
Tenkis davalarında görevli mahkeme Asliye Hukuk
Mahkemeleridir. Dava, mirasbırakanın ölmeden önceki son yerleşim yeri
mahkemesinde açılır. Dikkat edilirse, tenkis davası, davacı ya da davalılardan
birinin yerleşim yeri mahkemesinde açılmamaktadır.
4. Tenkis Davasında Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süre
Tenkis davası açma süresi, mirasçıların saklı
paylarına tecavüz edildiğini öğrenmelerinden itibaren 1 yıldır. Ayrıca her
halükarda vasiyetnamenin açıldığı yahut diğer tasarruflarda mirasın açıldığı
tarihten itibaren 10 yıl geçtiği takdirde dava açma hakkı düşer.
Unutulmamalıdır ki, 1 ve 10 yıllık süreler, tenkis davasında zamanaşımı
süreleri değil; hak düşürücü sürelerdir.
Yukarıda öngörülen hak düşürücü süreleri kaçıran ve
bu sebeple tenkis davası açamayan saklı paylı mirasçılar, tenkis taleplerini
def’i olarak ileri sürebilirler. Bu def’i ancak kendisine kazandırma yapılan
kişi, kazandırma konusu malın veya paranın teslimi için saklı paylı mirasçıdan
talepte bulunduğunda ileri sürülebilir.
E. Tenkiste Sıra
Tenkis işleminde usul ve sıra, Medeni Kanun’un
570’inci maddesinde düzenlenmiştir. Madde metnine göre;
m. 570 – “..., saklı pay tamamlanıncaya kadar, önce
ölüme bağlı tasarruflardan; bu yetmezse, en yeni tarihlisinden en eskisine
doğru geriye gidilmek üzere sağlar arası kazandırmalardan yapılır.
Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve
vakıflara yapılan ölüme bağlı tasarruflar ve sağlar arası kazandırmalar en son
sırada tenkis edilir."
Tenkis, kanunda öngörülen sıraya göre yapılmalı ve öncelikle mirasbırakanın ölüme bağlı tasarruflarından başlanmalıdır. Ayrıca tenkis işlemi, saklı paylı mirasçılar saklı paylarını elde edene kadar geriye götürülmelidir.
Konuyla İlgili Hizmetlerimiz:
https://www.latifcembaran.com/miras-avukati
Benzer Blog Yazılarımız:
https://www.latifcembaran.com/blog/sag-kalan-esin-mirasciligi
https://www.latifcembaran.com/blog/miras-hukukunda-zumre-sistemi
https://www.latifcembaran.com/blog/gaibin-mirasi
https://www.latifcembaran.com/blog/yedek-ve-art-mirasci-atama
https://www.latifcembaran.com/blog/mirastan-feragat