İcra ve İflas Hukuku

İcra ve İflas Hukuku, alacaklıların alacağı tahsil etmekte güçlük çektiği durumlarda alacağa yasal yollardan ulaşılması ve kamu kurumları aracılığıyla alacağın tahsilinin sağlanmasına yarayan kurumdur. İcra ve İflas Hukuku’nun temel kavramları, düzenlendiği yasal uygulamalara değinmek gerekirse;

1. Cebri İcra

Cebri icra, zorla yerine getirme anlamına gelmekte olup borcunu ödemeyen borçludan borcun kamu gücü kullanılarak ve zorla tahsili anlamına gelmektedir. Borçlu, alacaklıya ödeme yapmazsa, icra daireleri aracılığıyla borçludan alacak tahsil edilir.

2. İcra Takibi

İcra takibi, alacaklının borçludan alacağını tahsil etmek için başlattığı resmi bir prosedürdür. İcra daireleri aracılığıyla icra takibi başlatılır. Türüne göre takibin kesinleşme süresi, borca itiraz prosedürü değişiklik göstermektedir. Ancak borçlu tarafından takip kesinleşmeden önce borca itiraz edilmemesi, itiraz hakkı bulunmaması halinde başta haciz olmak üzere alacaklı tarafından icra dairesi aracılığıyla takip işlemleri uygulanabilir. Bu kapsamda takip türleri ve borçlunun itirazına ilişkin kısaca bilgilendirme yapmakta fayda bulunmaktadır;

3. İcra Takip Türleri

İcra takibi, iki temel şekilde gerçekleşebilir: ilamsız icra takibi ve ilamlı icra takibi.

İlamsız İcra Takibi: Mahkeme kararı olmadan, alacaklı tarafından doğrudan icra müdürlüğüne başvurularak başlatılır. İlamsız icra, genellikle sadece para ve teminat alacakları için geçerli bir yöntemdir. Eğer alacak üzerinde rehin bulunuyorsa, kural olarak önce rehin paraya çevrilmeli ve ardından icra takibine geçilmelidir. İlamsız icra takip türleri aşağıdaki şekildedir;

a.   Genel Haciz Yoluyla Takip: Alacaklının elinde herhangi bir belge olmasa dahi borçlu aleyhine başlatabileceği takip türüdür.

b.  Kambiyo Senetlerine Mahsus Haciz Yolu ile Takip: Kambiyo senedine bağlanmış olan para borçları için, İcra ve İflas Kanununda ayrı bir takip yolu öngörülmüştür. Kambiyo senetlerinden kasıt, Türk Ticaret Kanunu’na göre düzenlenmiş olan poliçe, bono ve çektir. Alacak rehne bağlanmış olsa bile önce kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip talebinde bulunulabilir.

c.  Kiralanan Taşınmazların Tahliyesi: Kiralanan taşınmazların da kira bedelinin ödenmemesi veya kira süresinin sona ermesi sebebiyle ilamsız şekilde tahliyesi mümkündür. Kira bedelinin ödenmemesi sebebiyle tahliyede hem kira bedelinin tahsili, hem de tahliye talep edilir. Takibe itiraz etmeyen ve borcu ödemeyen kiracının malları haczedilebilir. Tahliye kararı ise icra mahkemesinden istenir, bu karar olmadan taşınmaz zorla tahliye edilemez.

İlâmlı İcra Takibi: Alacaklının alacağı para veya teminat dışında bir şeyse veya alacaklı para ve teminat alacağı için önce bir dava açmış ve lehine bir hüküm verilmiş ise, ilamlı icra veya diğer bir değişle ilamların icrası söz konusu olur. Mahkeme huzurunda yapılan sulh, kabul ve icra edilebilecek feragatler, kayıtsız şartsız para borcu ikrarı içeren düzenleme şeklindeki noter senetleri, temyiz kefaletnameleri, icra dairesindeki kefaletnameler gibi bazı belgeler bu şekilde icra edilebilirler.

4. İcra Takibine İtiraz, Takibin ve İtirazın İptali

İcra takibi başlatıldığında, borçlu genel haciz yoluyla başlatılan icra takibine ödeme emri, kiralanan taşınmazın tahliyesi takibine ise tahliye emrinin kendisine tebliğinden itibaren 7 gün içinde itiraz edebilir. İtiraz takibin başlatıldığı icra dairesine yapılır, itiraza ilişkin karar da aynı icra müdürlüğü tarafından verilir.

İlamlı icra takibi bir ilama dayandığından borçlunun borca icra müdürlüğü aracılığı itirazı mümkün değildir. Yine kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takiplerde de icra müdürlüğüne itiraz söz konusu değildir. Bu takiplere ilişkin borçlunun itirazı icra hukuk mahkemesi vasıtasıyla söz konusu olup itiraz sebepleri kısıtlıdır. İlamlı icra takiplerinde takibin ilama uygun olmadığı, tebligatın usulsüz olduğu; kambiyo senetlerinde ise imzaya itiraz, senedin vasfına ilişkin ve yine tebligatın usulsüzlüğüne ilişkin itirazlar söz konusu olabilecektir.

Takibe icra dairesi aracılığıyla itiraz eden ve takibin durduran borçlu ayrıca icra hukuk mahkemesine başvurarak takibin iptalini talep edebilir. İlamlı takip ve kambiyo senetlerine mahsus takiplerde ise itiraz icra hukuk mahkemesine yapıldığından itiraz ile birlikte doğrudan takibin iptali talep edilebilecektir.

Genel haciz yoluyla, kiralanan taşınmazın tahliyesi takiplerinde borçlunun itirazı üzerine duran icra takibinin devamını talep eden alacaklı takibin durduğu tarihten itibaren 1 yıl içinde borcun kaynağı uyuşmazlık konusunda görevli ve yetkili mahkemede itirazın iptali davası açabilecektir.

5. İcra İşlemleri

İcra işlemleri, alacaklının alacağını tahsil etmek amacıyla gerçekleştirilen yasal işlemlerdir. Bu işlemler genellikle şunları içerir:

a. Haciz ve Haciz Türleri

Haciz, borçlunun malvarlığına el konulması işlemidir. Bununla birlikte borçluya ait bazı malvarlığı değerlerinin tamamen veya kısmen haczi mümkün değildir. Örneğin emekli maaşı, borçlunun haline münasip evi, öğrenci bursları haczedilemeye mallardandır.

İcra müdürü kesinleşen takipte, talep üzerine borçlunun takip konusu alacağa yeter malına, bunları paraya çevirmek üzere zorla el koyar. Bu aşamada haciz türlerinden de bahsetmek faydalı olacaktır;

·        Kesin Haciz: Kesin haciz, kesinleşen icra takibi kapsamında borçlunun mallarının haczedilmesidir. Eğer yapılan haciz alacağı karşılamazsa, yeni hacizler yapılabilir;

Tamamlama Haczi: Tamamlama haczi, alacaklıların daha önce yapılan hacizle tatmin edilmemesi durumunda, icra müdürünün borçlunun başka mallarını haczetmesidir.

İlave Haciz: İlave haciz, bir alacaklının haczinde başka alacaklıların da iştirak etmesiyle, tüm alacakların karşılanmadığı durumlarda yapılan hacizdir.

·        Geçici Haciz: Geçici haciz, itirazın geçici kaldırılması durumunda alacaklının talep edebileceği bir önlemdir, ancak alacaklı satış talep edemez.

·        İhtiyati Haciz: İhtiyati haciz, borçlunun malvarlığının güvence altına alınması için mahkeme kararıyla yapılan geçici bir önlemdir. Bu haciz de kesin haciz hükümlerine göre yapılır, ancak alacaklı satış talep edemez.Formun Üstü

 

Formun Altı

b. Muhafaza

Muhafaza işlemi, borçluya ait adreste gerçekleştirilen fiili haciz sonucunda borçluya ait malların yediemin deposuna götürülerek muhafaza edilmesidir. Borçlu tarafından borcun ödenmesi halinde muhafaza edilen mallar borçluya iade edilir.

c. Yakalama

Yakalama, borçluya ait ve icra dosyası kapsamında haczedilen araca kıymet takdiri ve satış amacıyla kolluk kuvvetleri aracılığıyla görüldüğü yerde el konulmasıdır. Yakalama için de alacaklının talepte bulunması ve yakalama masrafını icra dairesine ödemesi gerekmektedir.

d. Kıymet Takdiri, Satış

Haczedilen malların değerinin belirlenmesi için kıymet takdiri yapılır. Akabinde satış işlemlerine geçilir. Hacizli malların satılabilmesi için satışın alacaklı veya borçlu tarafından istenmiş olması gerekir; icra dairesi istisnai haller dışında talep olmadan hacizli malları satamaz. Satış talep edebilecekler kesin haciz sahibi alacaklı ve borçludur. Satış talebinde bulunan alacaklı satış giderlerini peşin yatırmalıdır. Satış giderleri yatırıldıktan sonra ihale yoluyla hacizli malların satışı gerçekleştirilir.

6. İflas

İflâs, iflâs organları tarafından alacaklıların alacağının tahsili, amacıyla borçlunun tüm malvarlığı üzerinde gerçekleştirilen cebri bir tasfiye usulüdür. Bu süreç, iflâsa tabi kişiler için alacaklıların kullanabileceği bir yol olarak öne çıkar. Ancak, alacaklının borçlusunu iflâs yoluyla takip etmek istemesi durumunda, borçlunun tüm malvarlığının tükenmiş olması zorunlu değildir. Borçlu, yeterli malvarlığına sahip olsa bile borcunu ödememesi durumunda, şartlar yerine geldiğinde, iflâs kararı alınması için yeterli sebep teşkil eder.

7. İcra ve İflas Hukukundan Kaynaklanan Davalar

İcra ve iflas hukukundan kaynaklanan davalar, genellikle borçlunun itirazları, haciz işlemleri ve iflas süreci ile ilgili sorunları kapsar. İstirdat davası, itirazın iptali, takibin iptali, menfi tespit davası, tahliye davası, tasarrufun iptali, memur muamelesi şikâyeti, ilamlı takip- kambiyo senedi takiplerine itiraz, ihalenin feshi, sıra cetveline itiraz, iflasın ertelenmesi, kıymet takdirine itiraz icra iflas hukukundan kaynaklanan davalardan bazılarıdır.

8. İcra Ceza Suçları

İcra ceza suçları, icra iflas kanununda düzenlenen ve yargılaması icra ceza mahkemeleri tarafından yürütülen suçlardır. Karşılıksız çek keşide etme suçu, borçlunun alacaklısını zarara sokmak amacıyla mevcudunu eksiltmesi suçu, iflas ve konkordato işlerinde hususi menfaat temin etme suçu, kiracının işlediği suçlar, ticareti terk etme suçu, gerçeğe aykırı beyanda bulunma suçu, taahhüdü ihlal suçu, nafaka ödenmemesi veya nafaka kararlarına uymama suçu icra ceza mahkemelerinin görevli olduğu suçlardan bazılarıdır.