Yurt Dışına Çıkış Yasağı Nedir ve Nasıl Kaldırılır?

Yurt dışı çıkış yasağı, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 109. maddesinde düzenlenen bir adli kontrol tedbiridir. Mahkeme veya sulh ceza hâkimi, kuvvetli suç şüphesinin varlığı ve tutuklama sebeplerinin bulunması hâlinde şüpheli veya sanık hakkında tutuklama yerine yurtdışına çıkış yasağı kararı verebilir.

Yurt Dışına Çıkış Yasağı Nedir ve Nasıl Kaldırılır?

Yurt dışına çıkış yasağı, ceza muhakemesi hukukunda şüpheli veya sanığın kaçmasını önlemek ve yargılamanın sağlıklı şekilde yürütülmesini temin etmek amacıyla uygulanan adli kontrol tedbirlerinden biridir. CMK m.109 kapsamında düzenlenen bu tedbir, özellikle kaçma ihtimali bulunan ya da delilleri karartma riski taşıyan kişiler hakkında mahkeme veya savcılık kararıyla getirilebilir. Yurt dışına çıkış yasağı süresiz olmayıp, soruşturma veya kovuşturmanın gidişatına göre kaldırılabilir. Bu yasağın kaldırılması için şüpheli veya sanık ya da avukatı tarafından mahkemeye veya Cumhuriyet Başsavcılığı’na dilekçe verilmesi gerekir. Mahkeme, delillerin toplanmış olması, kaçma şüphesinin ortadan kalkması veya tedbirin ölçüsüz hale gelmesi durumlarında yasağı kaldırabilir. Böylece hem adil yargılanma hakkı gözetilmekte hem de kişi özgürlüğü ile kamu güvenliği arasında denge sağlanmaktadır.

Yurt Dışına Çıkış Yasağı Kararı

Yurt dışı çıkış yasağı, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 109. maddesinde düzenlenen bir adli kontrol tedbiridir. Mahkeme veya sulh ceza hâkimi, kuvvetli suç şüphesinin varlığı ve tutuklama sebeplerinin bulunması hâlinde şüpheli veya sanık hakkında tutuklama yerine yurtdışına çıkış yasağı kararı verebilir. Bu yasak, sanığın yurt dışına çıkmasını engelleyerek soruşturma veya kovuşturmanın güvence altında yürütülmesini amaçlar.

Hakim, adli kontrol tedbirinin uygulanmasına karar verdiğinde şüpheli ya da sanık, birden fazla yükümlülüğe tabi tutulmasını öngören kurallara uymak zorunda kalabilir. Bunlardan biri de “yurt dışına çıkamamak” şeklindeki çıkış yasağı tedbiridir. Bu nedenle, çıkış yasağı kararı verilebilir ve kişinin yurt dışına çıkması hukuken engellenmiş olur.

Çıkış Yasağı Nedir?

Çıkış yasağı adli kontrol olarak bilinen bu tedbir, özellikle kaçma şüphesi bulunan şüpheli veya sanıkların yargılama süresince ülkeyi terk etmesini engellemek için uygulanır. Hukuken bu yasak, şüphelinin veya sanığın Türkiye’den ayrılmasını yasaklayan bir güvence önlemidir.

Yurtdışı çıkış yasağı, yalnızca mahkeme veya sulh ceza hâkimi tarafından verilebilir. Bu karar, CMK m.109/3-a kapsamında adli kontrol tedbirleri arasında yer alır. Kişi hakkında yurt dışına çıkma yasağı kararı verildiğinde, bu yükümlülük kaldırılıncaya kadar kişinin yurt dışına çıkması mümkün olmaz. Verilen yurt dışına çıkış yasağı aynı zamanda bir adli kontrol kararı olduğundan, hem soruşturma hem de kovuşturma evresinde uygulanabilir.

Yurt Dışına Çıkış Yasağı Nasıl Öğrenilir?

Kişi hakkında yurt dışına çıkış yasağı olup olmadığını öğrenmek için soruşturma veya kovuşturma dosyasını incelemek gerekir. Soruşturma aşamasında gizlilik kararı yoksa dosyadan bu bilgiye ulaşılabilir. Kovuşturma aşamasında ise dava dosyası tamamen incelenebilir ve yurt dışı çıkış yasağının bulunup bulunmadığı açıkça öğrenilebilir.

Bunun dışında, emniyet müdürlüklerinde veya havaalanlarında yapılan sorgulamalarda da yurt dışına çıkış yasağına ilişkin bilgiler görülebilir. Ayrıca, kişi avukatı aracılığıyla ilgili sulh ceza hakimliğine başvurarak hakkında yurt dışına çıkış yasağı olup olmadığını resmi şekilde öğrenebilir. Eğer çıkış yasağının kaldırılması söz konusu olacaksa, bu talep yine mahkemeye ya da ilgili hâkime sunulmalıdır.

Yurt Dışına Çıkış Yasağı ve Adli Kontrol Tedbiri

Yurt dışına çıkış yasağı, CMK’da öngörülen adli kontrol tedbirlerinden biridir. Tutuklamaya alternatif bir önlem olarak uygulanan bu tedbir, şüpheli veya sanığın bir veya birden fazla yükümlülüğe tabi tutulmasını içerir. Bu kapsamda kişi, yurt dışına çıkma yasağı ile sınırlandırılabilir.

Yurt dışına çıkma yasağı, adli kontrol kararının bir sonucu olup genellikle kaçma şüphesini önlemek amacıyla uygulanır. Kişi hakkında yurt dışına çıkış yasağı verildiğinde bu karar kaldırılıncaya kadar Türkiye dışına çıkamaz. Ancak yurt dışına çıkış yasağının kaldırılması için sanık veya şüpheli kararına itiraz edebilir. Hâkim, Cumhuriyet savcısının görüşünü aldıktan sonra, yasağın devam edip etmeyeceği veya çıkma yasağı yerine başka bir yükümlülük getirilip getirilmeyeceği konusunda yeni bir değerlendirme yapabilir.

Sonuç olarak, yurt dışı yasağı, hem soruşturma hem de kovuşturma sürecinde uygulanabilen, kişinin özgürlüğünü sınırlayan ama aynı zamanda tutuklama gibi daha ağır bir tedbire alternatif oluşturan bir adli kontrol tedbiridir.

Yurt Dışına Çıkış Yasağının Hukuki Dayanakları

Yurt dışına çıkış yasağı şeklindeki adli kontrol tedbiri, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 109. maddesinde düzenlenmiştir. Kanuna göre, kuvvetli suç şüphesi ve tutuklama nedenlerinin varlığı halinde tutuklama yerine çıkış yasağı bir adli kontrol tedbiri olarak uygulanabilir. Bu kapsamda, sanık hakkında yurt dışına çıkış yasağı kararı verilerek soruşturmanın güvenli şekilde yürütülmesi sağlanır.

Kanunda tutuklama yasağı öngörülen hallerde de adli kontrol hükümleri uygulanabilir. Yani, tutuklama yasağı öngörülmüş olsa bile hâkim, yurt dışına çıkamamak şeklinde bir tedbire hükmedebilir. Bu nedenle, yurt dışına çıkış yasağı bir adli kontrol tedbiri olarak hem soruşturma hem de kovuşturma evresinde uygulanabilmektedir.

Yurt Dışına Çıkış Yasağı Kararının Kaldırılması

Şüpheli veya sanık lehine yurt dışına çıkış yasağının kaldırılmasını talep etmek mümkündür. Uygulamada bu talep, sanık veya müdafii tarafından dilekçe ile yapılır. Hâkim, Cumhuriyet savcısının görüşünü aldıktan sonra kararı değerlendirir. Burada önemli olan, çıkış yasağı nasıl kaldırılır sorusunun cevabıdır. Eğer kişi hakkında kuvvetli suç şüphesi veya tutuklama nedeni ortadan kalkmışsa, hâkim yurt dışı çıkış yasağının kaldırılması kararı verebilir.

Ayrıca çıkış yasağı kararına karşı itiraz edilmesi mümkündür. Yasa, yurt dışına çıkış yasağı kararını verme yetkisini soruşturma aşamasında sulh ceza hâkimine, kovuşturma aşamasında ise davaya bakan mahkemeye bırakmıştır. Ancak şartların değişmesi halinde veya çıkış yasağı kararı verildikten sonra ortaya çıkan haklı nedenler dolayısıyla bu tedbirin kaldırılmasına hükmedilebilir.

Yurt Dışına Çıkış Yasağında İtiraz Yolları

Yurt dışına çıkış yasağı soruşturma evresinde sulh ceza hâkimi, kovuşturma evresinde ise ceza mahkemesi tarafından uygulanır. Sanık veya avukatı, verilen yurt dışına çıkış yasağına ilişkin kararlar için üst mahkemeye başvurarak yurt dışına çıkış yasağı kararına itiraz edebilir. Bu itiraz süresi genellikle 7 gündür.

İtiraz yolunda mahkeme, yurt dışı yasağını değerlendirirken delil durumunu, kuvvetli suç şüphesinin devam edip etmediğini ve kaçma riskinin bulunup bulunmadığını dikkate alır. Eğer bu şartlar ortadan kalkmışsa, mahkeme yurt dışına çıkış yasağı kararını kaldırabilir. Böylece kişi üzerindeki yurtdışına çıkma yasağı sona ermiş olur.