Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu ve Cezası

Karşılıksız çek, üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin ödeme yükümlülüğünü yerine getirmemesi nedeniyle ödenmeyen çektir.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu ve Cezası

Karşılıksız çek düzenleme suçu, 5941 sayılı Çek Kanunu’nda düzenlenmiş olup, ticari hayatta güvenin korunmasını amaçlayan önemli bir yaptırım mekanizmasıdır. Çek hesabında yeterli karşılığı bulunmadığı halde çek düzenleyen veya hesabında gerekli miktarı bulundurmayan kişiler hakkında adli para cezası uygulanır. Bu ceza, çek bedelinin karşılıksız kalan kısmı üzerinden hesaplanmakta ve ödenmediği takdirde hapis cezasına çevrilebilmektedir. Ayrıca, karşılıksız çek düzenleyen kişilere çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı da getirilir. Yargıtay kararlarında da vurgulandığı üzere, bu suç yalnızca alacaklının zararını değil, aynı zamanda ticari hayatın istikrarını ve güvenini koruma amacını taşır. Bu nedenle karşılıksız çek düzenleme fiilleri, hem alacaklıların haklarını hem de ekonomik düzeni doğrudan etkileyen ciddi bir hukuki yaptırım konusu olarak ele alınmaktadır.

Karşılıksız Çek Nedir?

Karşılıksız çek, üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin ödeme yükümlülüğünü yerine getirmemesi nedeniyle ödenmeyen çektir. 5941 sayılı Çek Kanunu’na göre, çekin karşılıksız çıkması halinde ciddi yaptırımlar öngörülmektedir.

Bir çekin karşılıksız çıkması, çek bedelinin kısmen ya da tamamen karşılanamaması durumudur. Bu durumda, çeki keşide eden gerçek veya tüzel kişi, karşılıksız çek düzenleme suçunu işlemiş olur. Karşılıksız kalan çek bedelinin miktarına göre, kişi hakkında adli para cezası uygulanır. Ayrıca çek hesabı açma yasağına karar verilebilir ve çek hesabı sahibi gerçek kişiler için özel yükümlülükler gündeme gelir.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu Nedir?

Karşılıksız çek düzenleme suçu, 5941 sayılı Çek Kanunu kapsamında tanımlanan, bir çekin bankaya ibrazında çek bedelinin tamamen ya da kısmen karşılıksız çıkması halinde, çeki keşide eden kişi hakkında cezai yaptırım uygulanmasına yol açan suçtur.

Çekin karşılıksız çıkması durumunda, çek hesabı sahibi hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir. Ayrıca, çekin karşılıksız kalan kısmı dikkate alınarak binbeşyüz güne kadar adli para cezasına hükmedilir. Bu ceza, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibraz edilen çekler için geçerlidir. Karşılıksız çek düzenleyen kişilere, tekrar eden fiillerde çek hesabı açma yasağı gibi koruma tedbirleri de uygulanabilir.

Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Şartları

Çek düzenleyebilmek için öncelikle çek hesabı sahibi gerçek ya da tüzel kişi olmak gereklidir. 5941 sayılı Çek Kanunu, çek düzenlemesi için özel şartlar öngörür. Çek hesabının açıldığı banka şubesinin, kişi hakkında daha önce çek yasağı kararı bulunup bulunmadığını kontrol etme yükümlülüğü vardır.

Tüzel kişi adına çek keşide edenler için yetkilendirme ve ticaret sicil kayıtları gibi belgeler zorunludur. Ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına ilişkin herhangi bir tedbir kararı olup olmadığının kontrolü, bankaların sorumluluğundadır. Çek düzenleme işlemi, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre geçerli bir çek defteriyle yapılmalıdır. Uygunsuz bir şekilde çek keşide edilmesi, karşılıksız çek düzenleme suçuna yol açabilir.

Çek Hesabı Açma Yasağı ve Sonuçları

5941 sayılı Çek Kanunu’nun 5. maddesine göre, çekin karşılıksız çıkması halinde çek hesabı açma yasağına karar verilir. Bu yasak, çek düzenleyen kişi hakkında koruma tedbiri olarak uygulanır ve söz konusu kişi, belirli bir süre boyunca yeniden çek hesabı açamaz veya çek keşide edemez.

Çek hesabı açma yasağı kararı, hem gerçek kişiler hem de karşılıksız çekin bir sermaye şirketi adına keşide edilmesi halinde tüzel kişi yöneticileri hakkında uygulanabilir. Bu kararın yanı sıra, çekin karşılıksız kalan bedeli dikkate alınarak adli para cezası da hükmolunur. Bazı durumlarda ise bu cezalar, yıla kadar hapis cezası şeklinde yaptırıma dönüşebilir.

Karşılıksız çek düzenleme suçunda şikayet hakkının kullanılması üzerine mahkeme, hem cezai hem de idari tedbirleri uygulayabilir. Bu süreçte, çek hesabı sahibinin sorumluluğu belirlenerek, çek bedelinden doğan zararın giderilmesi hedeflenir.

Karşılıksız Çek Keşide Etme ve Hukuki Süreci

Bir çekin, düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde bankaya ibrazı halinde karşılıksız çıkması, çek keşide eden kişi için ciddi hukuki sonuçlar doğurur. Çek bedelinin karşılıksız kalan kısmı, çek düzenleyen kişinin sorumluluğunda olup, bu fiil karşılıksız çek düzenleme suçu kapsamında değerlendirilir.

Çek bedelinin ödenmemesi durumunda, çekin karşılıksız çıkması işlemi yapılmasına sebebiyet verme suçu gündeme gelir. Bu suçun işlenmesi hâlinde mahkeme tarafından çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı şeklinde koruma tedbiri uygulanır. Ayrıca, fail hakkında hükmedilecek adli para cezası, karşılıksız kalan çek bedeline göre belirlenir. Kanun, bu cezaların ölçülü ve caydırıcı olmasını hedefler.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Şikayet ve Usul

Karşılıksız çek düzenleme suçunda şikayet, doğrudan ilgili Cumhuriyet Başsavcılığı’na yapılabilir. Kanuni ibraz süresi içinde ibrazında çekin karşılıksız çıktığına dair banka tarafından düzenlenen belge, şikâyetin temelini oluşturur. Çek keşide edenler ve karşılıksız çıkan çek belgesiyle birlikte şikâyet süreci başlatılır.

Bu suç, resen soruşturulmaz; mağdurun şikâyeti üzerine ceza davası açılır. 5941 sayılı Çek Kanunu’na göre, şikâyet süresi çekin karşılıksız çıktığının öğrenilmesinden itibaren 6 ay, her hâlükârda çekin düzenleme tarihinden itibaren 1 yıldır. Süresi içinde yapılmayan şikayetler, zamanaşımına uğrar.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunun Cezası (Hapis ve Adli Para)

5941 sayılı Çek Kanunu kapsamında karşılıksız çek düzenleme suçu işleyen kişi hakkında, çek bedelinin karşılıksız kalan kısmı dikkate alınarak, hükmedilecek adli para cezası verilir. Bu ceza, binbeşyüz güne kadar olabilir ve çek bedelini aşmayacak şekilde belirlenir.

Adli para cezası ödenmediği takdirde, bu ceza hapis cezasına çevrilir. Hükümlü, TCK hükümleri uyarınca kamuya yararlı bir işte çalıştırılabilir veya doğrudan cezaevine gönderilebilir. Karşılıksız çıkan her çek için ayrı ayrı cezaya hükmedilebilir ve bu da toplam ceza süresinin artmasına sebep olur.

Ayrıca, ceza ile birlikte çek düzenleme yasağı da gündeme gelir. Bu yasak, failin yeniden çek keşide etmesini engellemeyi ve piyasada güvenin yeniden tesis edilmesini hedefler.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Etkin Pişmanlık

Karşılıksız çek düzenleme suçunda etkin pişmanlık, failin çek bedelinin tamamını ödemesi durumunda uygulanabilir. Eğer fail, ödeme yükümlülüğünü soruşturma veya kovuşturma aşamasında yerine getirirse, hakkında verilen adli para cezası kaldırılabilir veya cezada indirim yapılabilir.

Özellikle mahkeme tarafından henüz hükmedilecek adli para cezası karara bağlanmadan önce yapılan ödeme, failin lehine sonuç doğurur. Bu kapsamda, çek bedelini ödeyen kişiler hakkında hapis cezasına çevrilir ibaresi uygulanmaz, yani hapis riski ortadan kalkar.

Etkin pişmanlık, yalnızca mağdurun zararını gidermekle kalmaz, aynı zamanda çek düzenleme yasağının kaldırılması gibi sonuçlara da yol açabilir. Ancak etkin pişmanlığın uygulanabilmesi için ödemenin çekin karşılıksız çıkmasından itibaren mümkün olan en kısa sürede yapılması gerekir.