Aile Konutunun Sağ Kalan Eşe Özgülenmesi

15/05/2024
Av. Latif Cem Baran Hukuk & Danışmanlık Bürosu

Sağ kalan eş, mirasın açılmasından terekenin tasfiyesine kadar geçen sürede özgüleme talebinde bulunabilir. Ancak terekenin tasfiyesi sürecinde kendi bilgisi ve onayı dahilinde aile konutu veya ev eşyaları başkalarına devredilmişse; artık özgüleme talebinde bulunulamaz.

1. Aile Konutu Nedir?

Aile konutu hukukumuzdaki yerini 4721 sayılı Medeni Kanun ile almıştır. Esasen bu kavram önceki yasa (743 sayılı Medeni Kanun) döneminde de mevcuttu. Ancak hukuki bir kurum olarak aile konutu, ilk kez yeni kanun döneminde ele alınmıştır. Aile konutu kavramına Medeni Kanun’un mal rejimine ilişkin maddelerinde yer verilmiştir.

Özgüleme talebinin sağ kalan eşin yasal miras payına yahut katılma alacağına istinaden yapılması mümkündür.

Aile konutu müessesesinin düzenlendiği yer ise 652. maddedir. Maddede;

“Eşlerden birinin ölümü halinde tereke malları arasında ev eşyası veya eşlerin birlikte yaşadıkları konut varsa; sağ kalan eş, bunlar üzerinde kendisine miras hakkına mahsuben mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir.”

Hükmü düzenlenmiştir.

Doktrindeki tanıma göre aile konutu, eşlerin kendi iradeleriyle kendi barınmalarına tahsis ettikleri meskendir. Kanun gerekçesinde ise eşlerin yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştirdikleri, hayatlarına yön verdikleri, acı ve tatlı günleri içinde yaşadıkları hatıralarla dolu bir alan olarak tarif edilmiştir.

2. Aile Konutunun Sağ Kalan Eşe Özgülenmesinin Koşulları

Kanun koyucu, sağ kalan eşe aile konutunun tahsis edilebilmesi (özgüleme) için belirli şartların varlığını gerekli görmüştür. Söz konusu şartlar Medeni Kanunun 652. maddesinde düzenlenmiştir.

i. Eşler Arasındaki Evlilik Birliğinin Ölümle Sona Ermesi

Sağ kalan eşe aile konutunun özgülenebilmesinde en temel şart evliliğin, diğer eşin ölümüyle sona ermiş olmasıdır. Zira sağ kalan eş ifadesinden de anlaşıldığı üzere bu müessese, eşlerden birinin ölümü halinde diğer eşin mülkiyet hakkına ilişkindir. Boşanma ile evliliğin sona ermesi halinde eşlerden biri böyle bir talepte bulunamayacaktır.

ii. Sağ Kalan Eşin Özgülenme Talebinde Bulunması

Kanun koyucu sağ kalan eşe, aile konutunun ve konuttaki eşyaların mülkiyetinin kendisine bırakılmasını talep etme hakkı vermiştir. Dolayısıyla sağ kalan eş tarafından talep gelmedikçe aile konutunun re’sen kendisine tahsisi mümkün olmayacaktır. Diğer taraftan bu özgüleme işlemi sağ kalan eşin yasal miras payına mahsuben yapılır.

iii. Sağ Kalan Eşin Miras Hakkına Sahip Olması

Aile konutunun özgülenebilmesi için sağ kalan eşin mirasçı sıfatına sahip olması gereklidir. Sağ kalan eş, herhangi bir nedenle (mirasın reddi, mirastan feragat, mirasçılıktan çıkarma) mirasçılık vasfını kaybetmişse aile konutunu kendisine özgülenemez.

Diğer taraftan sağ kalan eşin de özgüleme talebinin sonuna kadar sağ kalması gereklidir. Özgüleme talebi kişiye (sağ kalan eşe) sıkı sıkıya bağlı bir haktır; devredilemez ve miras yoluyla intikal etmez.

iv. Aile Konutunun Tereke Malları Arasında Bulunması

Sağ kalan eşe aile konutunun özgülenebilmesi için aile konutunun ölen eşin yani mirasbırakanın mülkiyetinde olması gerekir. Mirasbırakanın terekesinde yer almayan konut ve diğer mallar tahsise konu edilemez.

v. Değer Farkının Sağ Kalan Eş Tarafından Ödenmesi

Bazen sağ kalan eşe tahsis edilecek aile konutunun değeri, eşin yasal miras payından fazla olabilir. Bu gibi hallerde iki değer arasında oluşan farkın sağ kalan eş tarafından ödenmesi gerekir. Ancak bu şekilde özgüleme yapılabilir.

vi. Aile Konutuna İlişkin Ölüme Bağlı Tasarrufun Bulunmaması

Türk Medeni Kanunu’nda aile konutunun ölüme bağlı tasarrufa konu edilmesi yasaklanmamıştır. Dolayısıyla mirasbırakan, özgüleme konusu aile konutu üzerinde, ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir. Mirasbırakanın aile konutu üzerinde ölüme bağlı tasarrufta bulunduğu hallerde sağ kalan eş özgüleme talebinde bulunamaz. Bu nedenle hakkında özgüleme talep edilecek aile konutu üzerinde ölüme bağlı tasarrufun bulunmaması gerekir.

3. Aile Konutunun Sağ Kalan Eşe Özgülenmesinde Görevli ve Yetkili Mahkeme

Sağ kalan eşe aile konutunun özgülenmesinden doğan davalarda görevli mahkeme sulh hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise mirasbırakanın son yerleşim yeri mahkemesidir.