Kamulaştırmasız El Atma Davası
İdarenin, yani bir kamu kurumunun özel mülkiyete tabi taşınmaza, kamulaştırmaya ilişkin hukuki prosedüre aykırı olarak fiilen veya hukuki işlemle ve bedel ödemeksizin el koymasıdır.
A. Kamulaştırmasız El Atma Nedir?
İdarenin, yani bir kamu kurumunun özel mülkiyete tabi taşınmaza, kamulaştırmaya ilişkin hukuki prosedüre aykırı olarak fiilen veya hukuki işlemle ve bedel ödemeksizin el koymasıdır. Burada idare aygıtı tarafından kişilerin mülkiyet hakkı sınırlanmakta hatta hiçe sayılmaktadır.
Ancak tanımda ifade edildiği gibi özel mülkiyete bedelsiz olarak el atılsa da, mülk sahibinin yapılan işlem dolayısıyla doğan zararları idare tarafından karşılanmak zorundadır.
Kamulaştırmasızel atma işlemi idare tarafından iki farklı yöntemle yapılmaktadır. Bunlar tanımda da belirtilen fiili el atma ve hukuki el atmadır.
1. Fiili El Atma Nedir?
Fiili el atma, idarenin özel mülkiyete tabi bir taşınmazı kamulaştırma usullerini dikkate almaksızın bedelsiz şekilde doğrudan zilyetliğine geçirmesidir. Fiili el atmanın en bariz görünümleri, özel mülkiyete tabi taşınmaz üzerinde yapı veya tesis inşa edilmesidir.
Yargıtay HGK bir kararında, özel mülkiyete tabi bir tarlaya dökülen taş ve moloz yığınları nedeniyle kamulaştırmasız el atmanın söz konusu olduğu içtihadına varmıştır. Yargıtay somut olayda, dökülen taş ve molozun kalıcı nitelik taşıyıp taşımadığına bakmıştır. Taş ve molozun dökülmesi nedeniyle meydana gelen eski hale getirme bedelinin, tarlanın değerinden yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle Yargıtay, tarla değerinin kamulaştırılmasına ve tarlanın idare adına tapuya tesciline karar vermiştir (Yargıtay HGK, 2014/664 Esas, 2016/312 Karar).
2. Hukuki El Atma Nedir?
Hukuki el atma, idarenin kamu yararı gerekçesiyle, kamusal bir ihtiyacı karşılamak maksadıyla özel mülkiyete tabi bir taşınmaz hakkında verdiği kararla taşınmaza hükmen el koymasıdır. Özel mülkiyete tabi ve tarla vasfında olan bir taşınmazın idare tarafından imar değişikliğine sokulması ve rekreasyon alanı haline getirilmesi böyledir.
B. Kamulaştırmasız El Atma Halinde Açılacak Dava
Kamulaştırmasız el atma hallerinde Kamulaştırma Kanunu ve ilgili mevzuatta düzenlenen usullere uygun iş ve işlem yapılmadığı açıktır. Bu durum özel mülkiyetine haksız yere el atılan kişilere dava açma hakkı vermektedir. Gerçekten de malikler, kamulaştırmasız el atma nedeniyle mülkiyete tecavüzün önlenmesi yahut haksız fiil sonucunda meydana gelen zararın tazmini için dava açabilirler.
Kamulaştırmasız el atma halinde açılacak dava, usul hukuku bakımından bir eda davasıdır. Bu sebeple de belirsiz alacak davası ya da kısmi dava açılabilir.
Kamulaştırmasız el atma davalarında davacı, taşınmazına haksız şekilde el atılan malik yani tapu sahibidir. Malik vefat etmişse mirasçıları bu davayı açabilir.
Hukuki el atma hallerinde idare, kendisine verilen 5 yıllık sürede hukuken el attığı taşınmazı kamulaştırmalıdır. Kamulaştırmadığı takdirde taşınmaz maliki idari yargıda tazminat davası açabilir.
C. Kamulaştırmasız El Atma Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Kamulaştırmasız el atmanın ne şekilde yapıldığı görevli mahkemenin belirlenmesi açısından önem arz eder. Şöyle ki, fiili el atmada görevli mahkeme taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesidir. Buna karşılık, hukuki el atma halinde ise hangi yargı düzeninin görevli olduğu konusunda duraksama yaşanmaktadır. Hukuki el atmadan kaynaklanan davaların adli yargıda mı yoksa idari yargıda mı görüleceği konusunda AYM’nin verdiği kararlar birbiriyle örtüşmemektedir. Yargıtay ve Danıştay ise bu davalarda kendi yargı düzenlerinin görevli olduğunu kabul etmektedir.
Uygulamada ise bazen adli yargıda bazen de idari yargıda dava açıldığı görülmektedir. Ancak genel uygulama idari yargının görevli olduğu ve davaların idare mahkemesinde açılacağı şeklindedir.
D. Kamulaştırmasız El Atma Davalarında Uzlaşma
Hâlihazırda kamulaştırmasız el atmadan doğan davalar açısından uzlaşma yoluna gitme zorunluluğu bulunmamaktadır. Söz konusu durum, 04.11.1983 tarihinden beri geçerlidir. O tarihten bu yana açılan kamulaştırmasız el atma davalarında uzlaşma bir dava şartı olarak kabul edilmemiştir. Ancak 09.10.1956 ile 4.11.1983 tarihleri arasında açılan kamulaştırmasız el atma davalarında ise öncelikle idareye başvurma zorunluluğu getirilmiştir.
Konuyla İlgili Hizmetlerimiz:
https://www.latifcembaran.com/gayrimenkul-avukati
https://www.latifcembaran.com/idare-hukuku-davalari
Benzer Blog Yazılarımız:
https://www.latifcembaran.com/blog/ecrimisil-davasi
https://www.latifcembaran.com/blog/ortakligin-giderilmesi
https://www.latifcembaran.com/blog/kamulastirmasiz-el-atma
https://www.latifcembaran.com/blog/ortakligin-giderilmesi-izaleyi-suyu-davasinda-arabuluculuk
https://www.latifcembaran.com/blog/ortakligin-giderilmesinde-payli-mulkiyet-ve-elbirligi-mulkiyeti