Mali hukuk, iki ana başlık altında incelenir. Devletin gelirlerini konu alan “vergi hukuku” ile devletin harcamalarını konu alan “bütçe hukuku”, mali hukukun kapsamına girmektedir. Vergi hukuku, geniş anlamda resim, harç ve şerefiye gibi kamu gücüne dayalı olarak toplanan gelirleri kapsarken dar anlamda yalnızca vergilere ilişkin kuralları kapsamaktadır.
VERGİ HUKUKU NEDİR?
Mali
Hukuk Nedir?
Devletler,
kamu hizmetlerinin devamını sağlayabilmek, sorumluluklarını yerine getirebilmek
adına mali kaynaklara gereksinim duyar. Bu kaynakların elde edilme ve kullanım
yöntemlerine ilişkin kuralları ise mali hukuk ortaya koyar.
Mali hukuk,
iki ana başlık altında incelenir. Devletin gelirlerini konu alan “vergi hukuku”
ile devletin harcamalarını konu alan “bütçe hukuku”, mali hukukun kapsamına
girmektedir. Vergi hukuku, geniş anlamda resim, harç ve şerefiye gibi kamu
gücüne dayalı olarak toplanan gelirleri kapsarken dar anlamda yalnızca vergilere
ilişkin kuralları kapsamaktadır.
Vergi
Hukuku Nedir?
Vergi hukuku, kamu hukuku bünyesinde
ele alınmakta olup vergi yükümlülüklerini inceleyen hukuk dalıdır. Devlet ile vatandaşlar
arasındaki vergi ilişkisi, insanların vergi yükümlülükleri, vergilerin
nitelikleri, toplanma yöntemleri, vergiye tabi birey yahut kurumların maliyeyle
olan ilişkileri, kısaca vergiye dahil olan tüm unsurlar ilgili hak ve görevler
çerçevesinde bu hukuk dalında ele alınmaktadır. Daha somut bir anlatımla vergi,
devletin bireylerden ya da şirketlerden, kanunlarda belirlenen şekilde, kamusal
hizmetin yerine getirilmesi için alınan paraya denmektedir.
Vergi,
vatandaşların en önemli vatandaşlık sorumlulukları arasında yer almaktadır.
Zira vatandaş, devletinden aldığı hizmetin karşılığında vergi ödemekle
mükelleftir. Bu itibarla vergi hukuku hem devletin vatandaş üzerindeki
haklarını hem de vatandaşların devlet üzerindeki haklarını incelemektedir.
Vergiler
zorunlu olmakla birlikte vergi ödemesi ve miktarı, kişiden kişiye ya da
kurumdan kuruma değişmektedir. İşbu farklılık, Anayasada yeri olan bir
durumdur.
Vergilendirme
işlemleri 4 ana başlıkta toplanmaktadır:
- Tarh (Miktar): Vergi alacağının, kanunlarda
gösterilen matrah ve oranlar üzerinden hesaplanarak miktarının
belirlenmesidir.
- Tebliğ: Vergilendirmeyi ilgilendiren
ve hüküm ifade eden hususların yetkili makamlar tarafından mükellefe veya
ceza sorumlusuna yazı ile bildirilmesidir.
- Tahakkuk: Tarh ve tebliğ edilen bir
verginin ödenmesi gereken bir safhaya gelmesidir.
- Tahsil: Tahakkuk etmiş vergi
borçlarının usulüne uygun şekilde ödenmesidir.
Vergi
Çeşitleri Nelerdir?
Devletler
için önemli bir gelir kaynağı olan vergi müessesesi, yedi başlık altında
incelenmektedir:
- Kurumlar Vergisi
- Gelir Vergisi
- Katma Değer Vergisi
- Emlak Vergisi
- Özel Tüketim Vergisi
- Damga Vergisi
- Motorlu Taşıtlar Vergisi
Vergi
Hukukunun Kaynakları Nelerdir?
Anayasa
Hukuku, Devletler Hukuku, Ceza Hukuku, Yargılama ve Takip Hukuku, İdare Hukuku
dallarıyla girift bir ilişkisi bulunan Vergi Hukukunun kaynakları, bağlayıcı
(asli) ve düzenleyici (tali) kaynaklar olmak üzere ikiye ayrılır.
- Bağlayıcı Kaynaklar:
o
Anayasa
o
Yasa
o
Anlaşma
o
Kanun
Hükmünde Kararname
o
Yürütme
Organının Düzenleyici İşlemleri
o
Diğer
Düzenleyici İşlemler
o
İçtihadı
Birleştirme Kararları
- Düzenleyici Kaynaklar:
o
Açıklayıcı
Olan Genel Tebliğler
o
Örf
ve Adetler
o
Özelgeler
o
Genelgeler
o
Doktrin
Eserleri
o
Uzman
Görüşleri
o
Yargı
Kararları
Vergi
Hukukunun Ceza Hukuku ile İlişkisi Nedir?
Vergi
hukukunun, uygulama sahasında ceza hukukuyla sıkı bir ilişki içerisindedir.
Örneğin vergi ile alakalı tebliğlere rağmen borcunu ödememekte ısrar eden kimse
yahut kurum, ceza hukuku kapsamında yargılanacaktır. Verginin ödenmemesinin
yanı sıra ödemede zorluk çıkarılması, vergiyi oluşturan unsurların ortadan
kaldırılması, vergi tahsilatlarında yapılan yolsuzluk ve usulsüzlükler de ceza
hukuku hükümleri gereğince hükme bağlanacaktır. Kısaca ifade etmek gerekirse vergi
ile alakalı doğabilecek her türlü problemin cezai yaptırımı, ceza hukukuyla
düzenlenecektir.
Vergi
Anlaşmazlıklarının Çözüm Yolları Nelerdir?
Yaşanılabilecek
vergi anlaşmazlıkları, temelde iki ana başlık altında çözüme
kavuşturulabilmektedir:
- İdari Aşamada Olan Vergi
Anlaşmazlıklarının Çözüm Yolları
·
Uzlaşma
·
Hataların
Düzeltilmesinin Sağlanması
·
Cezalarda
İndirim Yoluna Gidilmesi
·
Pişmanlık
ve Islah Yöntemi
·
İzaha
Davet Yöntemi
- Yargı Aşamasında Olan Vergi
Anlaşmazlıklarının Çözüm Yolları
·
Dava
Açma
Vergi
Davalarında Yetkili Mahkemeler Hangileridir?
İYUK m.
37 uyarınca yetkili mahkeme;
a)
Uyuşmazlık konusu vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümleri tarh ve tahakkuk
ettiren, zam ve cezaları kesen,
b) (Ek:
10/6/1994-4001/17 md.) Gümrük Kanununa göre alınması gereken vergilerle Vergi
Usul Kanunu ğereğince şikayet yoluyla vergi düzeltme taleplerinin reddine
ilişkin işlemlerde; vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümleri tarh ve tahakkuk
ettiren,
c) Amme
Alacaklarının Tahsil Usulu Kanunun uygulanmasında, ödeme emrini düzenleyen,
d) Diğer
uyuşmazlıklarda dava konusu işlemi yapan, Dairenin bulunduğu yerdeki vergi
mahkemesidir.
Vergi
Hukukunda Avukatın Önemi
Diğer
hukuk dallarında olduğu gibi idari yargıda da taraflar kendilerini bizzat
temsil etme hakkına sahiptir, idari yargıda görülen davalarda avukat ile temsil
zorunluluğu bulunmamaktadır. Fakat ilgili mevzuatın kapsamlılığı, İdari
Yargılama Usul Kanunu ile Vergi Usul Kanununun diğer kanunlara nazaran daha
ayrıntılı düzenlenmiş olması itibariyle vergi hukukunun ziyadesiyle dikkat
gerektiren bir hukuk dalıdır. Bu itibarla, hak kaybına uğranılmaması adına
alanında yetkin bir vergi avukatıyla çalışılması önem arz etmektedir.